Prace nad zmianą kultury organizacyjnej w polskim oddziale Auchan rozpoczęły się kilka lat temu. Były prowadzone ze świadomością, że to proces długi i wymagający konsekwencji w działaniu. W 2002 roku, kiedy zostały sformułowane główne założenia nowej kultury organizacyjnej, wizja firmy stała się jednym z najważniejszych jej elementów. Uznano bowiem, że nie tylko modele myślenia i systemy kompetencyjne decydują o rozwoju organizacji. Olbrzymie znaczenie ma też spójność między wizją strategiczną firmy a osobistymi wizjami pracowników. Stwierdzono zatem, że najpierw trzeba wizję firmy rozpowszechnić wśród pracowników i zestawić z ich indywidualnymi wyobrażeniami na temat własnej roli i zadań w organizacji.
Dorota Patejko, dyrektor ds. komunikacji w Auchan Polska, mówi, że w upowszechnieniu wizji firmy pomocna była koncepcja Petera Sengego. W książce „Piąta dyscyplina” przestrzegał on przed formułowaniem wizji strategicznej, która nie wynika z osobistych wizji pracowników – nie ma wtedy możliwości sprawdzenia na poszczególnych poziomach organizacji, w jakim stopniu pracownicy utożsamiają się z wizją firmy i na ile czują się jej współtwórcami. Świadomość takiego ryzyka była obecna w polskim Auchan w każdej fazie projektu.
Szkolenia i warsztaty
Pierwszy okres realizacji projektu trwał od 2002 do 2004 roku. W tym czasie skoncentrowano się na przekazaniu pracownikom informacji o wizji firmy i założeniach jej rozwoju do roku 2010 – od przedsiębiorstwa działającego w rozpoznanym dobrze środowisku w stronę firmy, która będzie potrafiła funkcjonować w zmiennych i nie do końca przewidywalnych warunkach rynkowych. W pierwszej fazie tego procesu najważniejsze było więc zrozumienie i przyswojenie wizji przez wszystkich pracowników.
Uznano, że najlepszą metodą będą tu seminaria, warsztaty i sesje prowadzone na każdym poziomie hierarchii firmy. Dzięki temu wprowadzony został system komunikacji nie tylko z góry na dół, ale i odwrotnie – z dołu do góry, bowiem podczas bezpośrednich spotkań pracownicy mogli wyrażać swoje opinie na temat codziennego życia przedsiębiorstwa, jego przyszłości i szans na realizację wizji na co dzień. Było to bardzo istotne dla powodzenia całego projektu. Wizja nie była przedmiotem zebrań informacyjnych, ale stała się tematem otwartego dialogu. Do prac na tym etapie zaangażowani zostali konsultanci z zewnętrznej firmy, których zadaniem było przeszkolenie menedżerów i przygotowanie ich do roli instruktorów, tak aby sami mogli poprowadzić w swoich zespołach spotkania dotyczące wizji firmy.
Rola konsultantów zewnętrznych
Do współpracy zaproszona została firma szkoleniowa Solve Partners, która poprowadziła warsztaty typu „train the trainers”. Brali w nich udział dyrektorzy sklepów i serwisów centralnych Auchan Polska. Uczyli się, jak zamiast prezentacji za pomocą slajdów komputerowych stosować interaktywne techniki pracy z grupą, jak mobilizować uczestników warsztatów do rozmowy na temat wizji zarówno firmy, jak i własnego rozwoju, własnych dążeń i aspiracji. Joanna Kunicka, partner Solve Partners, mówi, że warsztaty prowadzone były zgodnie z zasadą, że kaskadowe przekazywanie formuły wizji firmy z „góry na dół” i umiejętność mówienia o wizji w przystępny i zrozumiały dla każdego sposób jest kluczem do sukcesu projektu. Kierownicy na zakończenie warsztatów mieli za zadanie przygotować plan konkretnego działania, jak wiedzę o wizji firmy przekazywać podwładnym. Musieli więc opracować miniwarsztaty i niezbędne materiały zanim zaczęli pracę nad wizją w podległych im zespołach.
Konsultanci z Solve Partners prowadzili też spotkania ze średnią kadrą kierowniczą w wybranych sklepach Auchan Polska. Na zakończenie warsztatów uczestnicy przygotowali własne deklaracje, formułując odpowiedź na pytanie: jakie działania sam podejmę, aby zrealizować wizję, jakie moje zachowania to potwierdzą, jak możliwie jasno i przejrzyście przekażę innym wiedzę na temat wizji firmy. W czasie różnorodnych ćwiczeń i zadań grupowych uczestnicy wspólnie wypracowywali swoje rozumienie wizji firmy oraz deklarowali sposób, w jaki poszczególne działania będą wdrażać w życie.
Pierwsze rezultaty
Proces informowania i przekazywania wizji przyniósł firmie konkretne rezultaty. Pracownicy zaczęli zgłaszać swoje uwagi na temat komunikacji wewnętrznej i funkcjonowania organizacji. Pojawiły się opinie, że ludzie zaczęli lepiej się poznawać także w sytuacjach poza sklepami Auchan, zaczęli się bardziej integrować, np. podczas warsztatów (nie tylko z wizji, ale np. z budowania zespołu), uzyskali możliwość wypowiadania się na tematy związane z życiem codziennym firmy. Poczuli się osobami, których opinia jest ważna i których opinia ma znaczenie także w sprawach najważniejszych dla przedsiębiorstwa. Pojawiła się też sugestia ze strony załogi, aby spotkania zapoczątkowane tematyką wizji firmy prowadzić dalej, aby kontynuować dialog w tak otwartej formule.
Komitet wizji i forum prawnicze
Kolejnym etapem projektu było powołanie komitetu wizji. Dorota Patejko mówi, że powstał on właśnie w odpowiedzi na pytania pracowników o dalszy ciąg spotkań związanych z informowaniem, przekazywaniem refleksji i opinii na temat ważnych spraw dotyczących życia firmy i spraw, których osią jest wizja firmy. Komitet stał się zatem instrumentem komunikacji wewnętrznej dotyczącej oczekiwań pracowników wobec pracodawcy i odwrotnie – pracodawcy wobec załogi.
Rozszerzeniem tego procesu było forum pracownicze – miejsce, które miało na celu koncentrowanie opinii, ale i niepokojów załogi w kwestiach związanych z wizją firmy i własnymi wyobrażeniami i aspiracjami. Jego przedstawiciele (wybrani najlepsi pracownicy z poszczególnych obszarów firmy) brali udział w warsztatach z zakresu komunikacji, wzmacniania siły przekazu i poczucia wartości, rozpoznawania profili osobowości i dobierania odpowiednich do nich metod komunikacji, sposobów przekonywania innych do siebie. W każdym prowadzonym dla przedstawicieli forum pracowniczego warsztacie podejmowany był temat wizji i skuteczności w jej przekazywaniu współpracownikom.
Uaktualnianie wizji
W 2008 roku dokonano uaktualnienia wizji firmy i opracowano plany rozwoju przedsiębiorstwa na kilka następnych lat. W związku z tym znowu przed firmą pojawiło się wyzwanie, jak skutecznie przekazać informacje na ten temat wszystkim pracownikom firmy. Sięgnięto do sprawdzonych już wcześniej metod. Została podjęta decyzja o włączeniu wiedzy o wizji organizacji w program niemal wszystkich szkoleń i warsztatów, jakie są realizowane w Auchan Polska. W ten sposób proces upowszechnienia wizji trwa bez przerwy i jest prowadzony zgodnie z zasadą, że bierze w nim udział cała załoga – od najwyższej kadry menedżerskiej (dyrektorzy, menedżerowie personalni), przedstawicieli forum pracowniczego, po szeregowych pracowników.
Przy pomocy firmy zewnętrznej dopracowane zostały metody szkoleniowe, np. jako stały element włączono formułowanie zobowiązań ze strony pracowników na temat swojego działania w zakresie, w jakim prowadzone było szkolenie i w związku z osobistym planem realizacji wizji. Razem z pracownikami przygotowanych zostało również pięć krótkich (30-minutowych) modułów szkoleniowych do wykorzystania przez menedżera działu i pomocnych w wyjaśnianiu zagadnień dotyczących wartości firmy. Proces upowszechnienia wizji jest także częścią działań wprowadzających nowo zatrudnione osoby do pracy w Auchan Polska.
Wizja – stały element
Informacje dotyczące wizji są więc stałym elementem większości szkoleń realizowanych w firmie. Nadal są obecne w poszczególnych modułach warsztatów train the trainers (takich, jak Ekipa, Handel, Ekonomia Handlu) prowadzonych w ramach Szkoły Menedżera. Wizja jest również tematem podejmowanym w trakcie warsztatów z prowadzenia rozmowy oceniająco-rozwojowej, w których biorą udział menedżerowie wyższego i średniego szczebla.
Treści związane z wizją firmy są integralną częścią szkoleń, ale za każdym razem są przedstawiane w innej, nietypowej, postaci, np. krzyżówek, quizów – niespodzianek. W formie raczej zabawy, a nie poważnej, czy wręcz suchej informacji. Jak podkreśla Dorota Patejko, przekazywanie wizji firmy jest procesem, który ma miejsce na każdym poziomie organizacji, ale nie jest on łatwy. Wymaga bowiem dużego zaangażowania ze strony menedżerów zarówno najwyższego, jak i średniego szczebla oraz koncentracji nie tylko na wynikach biznesowych, lecz także na tzw. miękkiej stronie zarządzania, na nieustannym ćwiczeniu w sobie i innych umiejętności wzbudzania wspólnego entuzjazmu. Wtedy jest szansa, że wizja firmy nie zostanie tylko na papierze.
UWAGA
Artykuł powstał na podstawie wystąpienia Doroty Patejko, dyrektora ds. komunikacji w Auchan Polska, oraz Joanny Kunickiej, partnera Solve Partners, podczas IX edycji Kongresu Kadry, Warszawa 27–29 IV 2009 r., organizowanego przez Nowoczesną Firmę i Obserwatorium Zarządzania.