Czy opłaca się być św. Mikołajem?

Wiele firm buduje obecnie swoją przewagę konkurencyjną poprzez angażowanie się w społeczną odpowiedzialność biznesu. Nastała moda na CRS (Corporate Social Responsiblility). Z drugiej strony słychać głosy, że celem firmy nie jest działalność filantropijna, lecz gospodarcza i ekonomiczna. Z każdym rokiem widać jednak, że coraz większa liczba przedsiębiorstw dostrzega wagę i wymierne korzyści płynące z faktu społecznego zaangażowania. Czy polskie prawodawstwo sprzyja prowadzeniu działalności charytatywnej?

Odliczenia od podatku dochodowego

Z ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych¹ (art. 18) wynika, że firma może odliczyć od swojego dochodu darowizny na organizacje pozarządowe. Górny limit takich odliczeń wynosi 10 proc. rocznego dochodu danego podmiotu. Chcąc skorzystać z ulgi podatkowej, firma w formularzu CIT-D może wykazać trzy rodzaje darowizn:

• darowizny na cele zgodne z celami pożytku publicznego;
• darowizny na cele kultu religijnego;
• darowizny na cele charytatywno-opiekuńcze na rzecz kościelnych osób prawnych.

Fundacja bez statusu

Co się dzieje, gdy fundacja nie ma statusu organizacji pożytku publicznego? Czy przekazane jej środki będą podlegały uldze podatkowej? W prawie podatkowym wskazane są organizacje działające w obszarach pożytku publicznego, a nie organizacje posiadające status pożytku publicznego. W przypadku wątpliwości należy sprawdzić, czy cele statutowe fundacji lub stowarzyszenia, które chcemy wesprzeć, są zgodne z choć jednym z 25 celów pożytku publicznego wymienionych w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie². Spośród kilkunastu tysięcy polskich organizacji pozarządowych niewiele jest takich, które nie spełniałyby tego kryterium.

Bez odliczeń

Ważne jest to, że darowizny na rzecz osób fizycznych nie podlegają odliczeniom. W praktyce oznacza to, że w sytuacji, w której firma chce pomóc konkretnej osobie, na przykład swojemu pracownikowi, który znalazł się w trudnej sytuacji życiowej, korzystniej dla firmy będzie udzielić takiej pomocy za pośrednictwem organizacji pozarządowej.

Odliczeniom nie podlegają również darowizny na rzecz partii politycznych i fundacji przez nich stworzonych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub samorząd terytorialny. Wyjątek stanowią fundacje, których część majątku nie jest mieniem państwowym, komunalnym lub ze środków publicznych. Do wyjątków należą też fundacje prowadzące działalność statutową w zakresie nauki.

Zamiast pieniędzy

Darowizny nie ograniczają się wyłącznie do świadczeń pieniężnych. Częstą i korzystną dla obu stron formą współpracy jest darowizna towarów, usług, nieruchomości, ale też prawa użytkowania czy prawa autorskie, które przedsiębiorca może przekazać wybranej organizacji pozarządowej. Zasady podatkowe są takie same jak przy darowiźnie pieniężnej. Firma darczyńca i organizacja powinny podpisać umowę. W dokumencie oprócz wszystkich zapisów typowych dla umowy darowizny pieniężnej powinna znaleźć się też wartość przekazanego świadczenia. Wartość wpisana w umowie powinna być określona według cen rynkowych (art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych).

Podatek VAT

Należy zwrócić uwagę na fakt, że od przekazanych w darowiźnie świadczeń, które są opodatkowane podatkiem od towarów i usług³ firma musi zapłacić podatek VAT. Od 1 stycznia 2009 r. zwolnienie z VAT otrzymali producenci żywności, którzy nieodpłatnie przekazują produkty spożywcze (z wyłączeniem napojów alkoholowych). Firma może traktować jako swój koszt koszty wytworzenia lub cenę nabycia żywności, o ile przekaże ona swoje produkty organizacji pożytku publicznego na cele prowadzonej przez nią działalności charytatywnej.

Opisana ulga wymaga od firmy prowadzenia szczegółowej dokumentacji, która będzie potwierdzała dostawę żywności i oraz jej wykorzystanie na cele charytatywne. Faktury potwierdzające przekazanie środków spożywczych powinny zawierać adnotację o zwolnieniu z VAT, oraz wskazanie podstawy prawnej (art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku od towarów i usług).

Zmiana w przepisach została wprowadzona między innymi w wyniku nacisków organizacji społecznych zajmujących się dożywianiem (banki żywności, PAH, Caritas), które zareagowały w ten sposób na historię piekarza z Legnicy. Przedsiębiorca zbankrutował, po tym jak fiskus zażądał od niego 200 tys. zł tytułem podatku VAT od pieczywa, które przekazał fundacjom na dożywianie potrzebujących. Opisana historia spowodowała wycofanie się wielu producentów żywności ze współpracy z organizacjami pozarządowymi. Dopiero zmiana prawa doprowadziła do unormowania się sytuacji.

Obecne uwarunkowania prawne i system podatkowy nie stanowią znaczącej zachęty do wspierania działań charytatywnych, nie są też jakąś szczególną przeszkodą. Niewątpliwie problem stanowi podatek VAT od świadczeń innych niż żywność. Jest to powód, dla którego wiele firm nie chce udostępniać swoich zasobów organizacjom pozarządowym. A byłby to najprostszy sposób na rozwój społecznego zaangażowania biznesu. Z drugiej strony na plus możemy zaliczyć stosunkowo proste reguły, jakimi określona jest działalność charytatywna przedsiębiorstw.

Kalkulacja czy potrzeba serca

Warto jest być św. Mikołajem, o ile pomaga się mądrze. Na początku warto się zastanowić, jakie inne korzyści, poza odliczeniem kwoty darowizny, może zyskać firma. Współpracę z fundacją może wykorzystać dział HR jako jedno z narządzi integracji zespołu (wolontariat pracowniczy, pay-roll, udział podopiecznych fundacji w wydarzeniach firmy). Menedżerowie ds. komunikacji, marketingu czy PR mogą budować pozytywny wizerunek przedsiębiorstwa wśród wszystkich jego interesariuszy.

Nie można zapomnieć o tym, że współpraca z organizacją pozarządową powinna opierać się na zasadzie win-win... a właściwie win-win-win. Wygrywają bowiem wszyscy.

• Organizacja pozarządowa pozyskuje fundusze, usługi lub pracę najlepszych specjalistów.
• Przedsiębiorstwo, jako partner organizacji, może fakt współpracy wykorzystać do swoich działań marketingowych czy haerowych. Badania pokazują, że firmy społecznie zaangażowane są wyżej cenione na rynku pracy, coraz częściej dostrzegają je też konsumenci.
• Trzecie „win” to podopieczni organizacji pozarządowych. Dzieci osierocone, pacjenci hospicjów, osoby niepełnosprawne, stypendyści, środowisko naturalne, artyści, sportowcy...

W Polsce aktywnych jest kilka tysięcy fundacji i stowarzyszeń, od najmniejszych inicjatyw lokalnych działających na rzecz jednej miejscowości, po duże organizacje realizujące duże projekty społeczne. Warto się im przyjrzeć, zwłaszcza teraz, przed świętami Bożego Narodzenia. Z pewnością wśród nich znajdą się takie, których cele, zasięg i sposób działania będą odpowiednie dla naszej firmy.

UWAGA

Od 2008 r. odliczeniom podlegają także darowizny na organizacje działające w innych krajach Unii Europejskiej. Warunkiem skorzystania z ulgi jest możliwość udokumentowania przez darczyńcę faktu, że przekazane przez niego środki zostały wykorzystane na wyżej wymienione cele. W praktyce sprowadza się to do podpisania z obdarowanym podmiotem umowy darowizny, w której strony określą cel darowizny. W umowie powinno znaleźć się też oświadczenie obdarowanego o przyjęciu darowizny, a pieniądze powinny być przekazane na konto bankowe.

Cele pożytku publicznego

1. Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób.

2. Zapewnienie zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom.

3. Działalność charytatywna.

4. Podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej.

5. Działalność na rzecz mniejszości narodowych.

6. Ochrona i promocja zdrowia.

7. Działanie na rzecz osób niepełnosprawnych.

8. Promocja zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy.

9. Upowszechnianie i ochrona praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn.

10. Działalność wspomagająca rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości.

11. Działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych.

12. Nauka, edukacja, oświata i wychowanie.

13. Krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży.

14. Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji.

15. Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu.

16. Ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego;

17. Porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym.

18. Upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa.

19. Upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działania wspomagające rozwój demokracji.

20. Ratownictwo i ochrona ludności.

21. Pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą.

22. Upowszechnianie i ochrona praw konsumentów.

23. Działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami.

24. Promocja i organizacja wolontariatu.

25. Działalność wspomagająca technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pożytku publicznego, w zakresie określonym wyżej.

PRZYPISY

¹Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.).

²Ustawa o 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. nr 96, poz. 873 ze zm.).

³Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 ze zm.).