● Realizują Państwo jeden z największych, nie tylko w Polsce, lecz także w Europie projektów badawczych dotyczący rynku pracy. Skąd pomysł na ten projekt?
Projekty zawsze rodzą się z określonej potrzeby. Bilans Kapitału Ludzkiego jest projektem, którego idea narodziła się w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości jako reakcja na deficyt informacji odczuwany w toku prac nad planowaniem wsparcia sektora przedsiębiorstw w obszarze związanym z rozwojem zasobów ludzkich, z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Chcąc więc zapewnić jak największą trafność realizowanych projektów, wybrać te, których rynek najbardziej potrzebuje, niezbędne są aktualne wyniki badań szeroko wchodzących w tematykę rynku pracy, szkoleń, edukacji, sytuacji bezrobotnych itp. Celem projektu BKL było więc od samego początku zapewnienie rzetelnej informacji, która stanowić będzie podstawę do projektowania działań instytucji wspierających rozwój rynku pracy w Polsce. Wypracowanie rozwiązań umożliwiających prowadzenie cyklicznych badań jakości kapitału ludzkiego w Polsce oraz luk kompetencyjnych występujących na rynku pracy, a także wynikających z nich potrzeb szkoleniowych przedsiębiorstw, pracowników i bezrobotnych, było celem, który przyświecał realizacji projektu Bilans Kapitału Ludzkiego.
Przygotowanie projektu badań poprzedziła diagnoza potrzeb informacyjnych kluczowych odbiorców projektu, do których należą instytucje publiczne, organizacje pracodawców, instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorcy czy instytucje szkoleniowe.
● W czym tkwi niepowtarzalność projektu i kto jest w niego zaangażowany?
Bilans Kapitału Ludzkiego jest pierwszym projektem partnerskim realizowanym we współpracy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości z Uniwersytetem Jagiellońskim. Partnerska współpraca pozwala połączyć najlepsze praktyki i doświadczenia PARP i UJ. Obie instytucje współuczestniczyły w kształtowaniu założeń strategicznych badań, opracowaniu metodologii, narzędzi i raportów, a także sprawują merytoryczną kontrolę nad całym przedsięwzięciem.
Drugim ważnym elementem projektu składającym się na jego niepowtarzalność jest stworzenie Rady Programowej. Zaproszenie do niej przyjęli eksperci rynku pracy, przedstawiciele administracji i naukowcy. Jednym z celów Rady, obok strategicznego wsparcia projektu, będzie wskazywanie potrzeb informacyjnych instytucji, które reprezentują. Dzięki temu wyniki analiz będą brane pod uwagę podczas podejmowania decyzji dotyczących rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce.
Trzecim elementem, który składa się na niepowtarzalność projektu BKL, jest jego rozległość. W ramach wszystkich modułów badawczych przebadanych zostanie 350 tys. osób. Szerokie spektrum wypowiedzi powoduje, że przedsięwzięcie jest czymś więcej niż tylko badaniem – może być punktem wyjścia do debaty publicznej na najważniejsze, z punktu widzenia przyszłości Polaków, tematy.
● Jakie badania są prowadzone w ramach tego projektu? Kim są respondenci?
Badania w ramach projektu obejmują trzy główne obszary: stronę popytową i podażową rynku pracy oraz system kształcenia i rynek szkoleń. W celu określenia popytu na pracę badane są potrzeby kompetencyjne przedsiębiorstw poprzez wywiady z ich przedstawicielami oraz analizę publicznie dostępnych ofert pracy.
W ramach podaży pracy badane są przede wszystkim kluczowe kompetencje i potrzeby rozwojowe osób pracujących. Równie istotne są kompetencje oraz plany zawodowe uczniów ostatnich lat szkół ponadgimnazjalnych, studentów i bezrobotnych, czyli osób, które będą podejmować zatrudnienie. Pozwoli to na określenie zarówno dostępnych w niedalekiej przyszłości nowych kompetencji na rynku pracy, jak i planów dotyczących sposobu ich wykorzystania.
Dodatkowo w ramach projektu analizie poddane zostały kierunki kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych oferty szkoleniowe publicznych i prywatnych instytucji rynku pracy oraz firm szkoleniowych.
● BKL to projekt wieloletni. Jak długo będą Państwo realizować badania?
Badania realizowane będą na przestrzeni pięciu lat. Pierwsze, którego wyniki zaprezentowane zostaną już w połowie czerwca, zrealizowano ostatnich miesiącach roku 2010. Ostatnie badanie zrealizowane zostanie w I połowie roku 2014. Pozwoli to na porównania wyników z różnych momentów funkcjonowania gospodarki i obserwację zmian zachodzących w ciągu tych pięciu lat. Patrząc na przydatność wyników, warto będzie również podjąć dyskusję o potrzebie realizacji tych badań na stałe, aby zapewnić pomoc w procesie programowania polityk publicznych.
● Co będzie efektem przeprowadzonego bilansu podaży i popytu na kompetencje na rynku pracy?
Projekt Bilans Kapitału Ludzkiego jest szansą na połączenie sił jednostek administracji publicznej, uczelni, firm szkoleniowych, pracodawców i ukierunkowanie ich na wprowadzanie zmian niezbędnych z punktu widzenia potrzeb rynku pracy. Liczymy więc, że bilans ten, będąc realnym źródłem wiedzy w zakresie luk kompetencyjnych, posłuży do ukierunkowania działań instytucji publicznych na zadania, które pomogą szybko uzupełniać zdiagnozowane luki kompetencyjne. BKL może przyczynić się również do wprowadzenia zmian w zakresie dopasowania do potrzeb pracodawców profili kształcenia oraz kompetencji nabywanych w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych.
● Kto może wykorzystać wyniki tych badań? Do czego mogą być przydatne wyniki?
Potencjalnymi odbiorcami informacji gromadzonych w projekcie BKL są instytucje kształtujące lub wpływające na politykę w zakresie rozwoju kapitału ludzkiego oraz instytucje, które odpowiadają za wykorzystanie środków Europejskiego Funduszu Społecznego przeznaczonych na rozwój kadr gospodarki. W związku z powyższym wyniki badań będą upowszechniane zarówno wśród administracji regionalnej, jak i wśród instytucji centralnych odpowiedzialnych za kształtowanie polityk krajowych – odpowiednie departamenty w MPiPS, MEN, MNiSW, MG oraz MRR.
Szczególnym adresatem tego projektu jest sama Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, która będzie wykorzystywać wyniki badań w planowaniu swoich działań w zakresie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki adresowanych do sektora przedsiębiorstw.
Z baz danych i analiz będą mogli korzystać wszyscy, w tym naukowcy i pracownicy akademiccy, niemniej jednak wyniki badań mogą być szczególnie przydatne dla uczestników rynku pracy: przedsiębiorstw, a także instytucji szkoleniowych, dla których mogą być one pomocne w planowaniu przyszłych działań na rynku pracy i kształtowaniu oferty edukacyjnej.
● Jakie działania skierowane będą do przedstawicieli działów HR? W jakich obszarach ich pracy wyniki mogą być przydatne?
W ramach projektu BKL współpracujemy ze środowiskiem HR od samego początku, czyli od momentu analizy potrzeb informacyjnych przed stworzeniem dokładnych kwestionariuszy badawczych. Teraz, kiedy mamy pierwsze wyniki badań, środowisko haerowe zapraszane jest do uczestnictwa w spotkaniach konsultacyjnych, analizie i interpretacji danych.
Dane z badań BKL mogą być przydatne do planowania działań szkoleniowych i rekrutacyjnych zarówno w perspektywie krótko-, jak i długookresowej. Dla haerowców szczególnie ciekawe mogą być dane dotyczące rekrutacji i poszukiwanych przez pracodawców kompetencji versus to, jakie kompetencje są dostępne na rynku. Jakich pracowników poszukiwali pracodawcy, jakie kompetencje były najbardziej pożądane? W jakich zawodach i regionach Polski najtrudniej znaleźć pracowników – gdzie natomiast są istotne nadwyżki? Jakie wymagania mają pracodawcy wobec poszukiwanych pracowników? Na te pytania pracownicy działów personalnych mogą znaleźć odpowiedzi właśnie w projekcie BKL. Istotne dla przedstawicieli działów HR mogą być również informacje z modułu dotyczącego szkoleń, zarówno w badaniu ludności, jak i samych pracodawców. Jak pracodawcy inwestują w kadry? W jakich obszarach realizowane są szkolenia? Przedstawicieli działów personalnych zapewne zainteresują również wyniki badań studentów i uczniów dotyczące kierunków i zawodów, w jakich odbywa się kształcenie. Wyniki badań BKL mogą być również wykorzystane przez firmy przy planowaniu działań o charakterze strategicznym – wyniki podaży w badaniu uczniów, studentów i bezrobotnych mogą pomóc w planowaniu nowych lokalizacji firm.
● Czy można już mówić o pierwszych wnioskach płynących z raportu?
Na tym etapie projektu dysponujemy jedynie wiedzą z jednej edycji realizowanej w II połowie roku 2010. W miarę realizacji kolejnych edycji badania będą pojawiały się także możliwości formułowania szerokich wniosków i rekomendacji, porównywania danych czy śledzenie i analizowanie trendów.
Pełne wyniki badań zaprezentujemy po raz pierwszy 16 czerwca 2011 roku na konferencji „Bilans Kapitału Ludzkiego – premiera wyników badań”. Trwają ostatnie analizy, ale już teraz można powiedzieć o pierwszych wynikach. W III kwartale 2010 roku stosunkowo niewielu, bo 17 proc., pracodawców poszukiwało pracowników. Najczęściej potrzebę zatrudnienia nowych osób deklarowali pracodawcy z firm zatrudniających ponad 250 osób. Bez względu na wielkość firmy, region kraju czy branżę działalności, najczęściej poszukiwani byli specjaliści i robotnicy wykwalifikowani.
Mimo że tak niewielka grupa pracodawców poszukiwała pracowników, aż 3/4 z nich doświadczyło problemów związanych ze znalezieniem odpowiednich pracowników, a głównym tego powodem było niespełnianie oczekiwań. Wśród najczęstszych przyczyn niespełniania oczekiwań pracodawców znalazły się: brak odpowiednich kompetencji oraz niedostateczne doświadczenie zawodowe. Brak motywacji do pracy był problemem w co piątym przypadku i najczęściej występował wśród kandydatów do pracy biurowej i robotników do prac prostych.
● Gdzie można będzie znaleźć wyniki badań?
Aby ułatwić dostęp do wyników badań, zarówno w wersji polskiej, jak i angielskiej, powstał portal www.bkl.parp.gov.pl. Już przed premierą wyników badań dostępnych jest tam sporo metodologicznych informacji, w tym pełne kwestionariusze pytań do poszczególnych grup respondentów. W połowie czerwca udostępnione zostaną również raporty i analizy podsumowujące poszczególne moduły pierwszej edycji badań. Najważniejszą informacją jest to, że strona została tak przygotowana, aby umożliwić indywidualną analizę zamieszczonych danych. Stworzono również wyszukiwarkę wyników badań oraz moduł umożliwiający zapisanie się w formie on-line na konferencje i seminaria regionalne dotyczące projektu. Wszystkie dane dostępne na portalu ofertowane są bezpłatnie. Naszym celem jest, aby portal www.bkl.parp.gov.pl stał się źródłem wiarygodnych i aktualnych danych o polskim rynku pracy, na podstawie których podejmowane będą decyzje w zakresie rozwoju kapitału ludzkiego.