Każdy pracownik ma nadzieję, że efekty jego pracy zostaną zauważone i docenione przez pracodawcę. Dobrze się dzieje, jeżeli przekonaniu pracownika towarzyszy pozytywne działanie pracodawcy, który w wymierny sposób wynagrodzi pracownikowi jego zaangażowanie.
Wynagrodzenie za pracę jest jednym z istotnych składników umowy. Istota stosunku pracy polega na tym, że pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonego rodzaju prac za wynagrodzeniem. Ustawodawca określił, że wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Sformułowanie zawarte w przepisach Kodeksu pracy jest jednak dość ogólne, co sprawia, że pracodawca może się zastanawiać często nad tym, w jaki sposób opracować odpowiedni system wynagradzania.
Ile i jak płacić pracownikowi
Wysokość wynagrodzenia oferowanego pracownikowi powinna być nie tylko odpowiednia do rodzaju wykonywanej pracy i posiadanych przez pracownika kwalifikacji, ale powinna uwzględniać również poziom płac w danej firmie. Mimo że w wielu firmach formalnie obowiązuje tajemnica wynagrodzenia, to bardzo często sami pracownicy w prywatnych rozmowach ujawniają wysokość swoich zarobków. Dlatego, ustalając wysokość indywidualnego wynagrodzenia dla danego pracownika, warto jest zwrócić uwagę, aby zarobki pozostawały w odpowiedniej relacji do zajmowanego stanowiska oraz kształtowały się na porównywalnym poziomie w stosunku do takich samych lub podobnych stanowisk.
Proponując pracownikowi odpowiednie wynagrodzenie, trzeba ustalić rodzaj pracy, którą będzie wykonywał pracownik, potrzebne do jej wykonania kwalifikacje, wykształcenie pracownika oraz sprawdzić, na jakim poziomie kształtują się pensje pracowników zatrudnionych w firmie na podobnych stanowiskach.
Przy budowaniu systemu wynagradzania należy pamiętać, że trzeba płacić za wykonaną pracę. Dobrze zbudowany system wynagradzania powinien więc zawierać elementy łączące jakość wykonywanej pracy z efektami. Wskazane wydaje się, aby pozytywna ocena pracy pracownika w prosty sposób przekładała się na jego wynagrodzenie.
Aby ten zamiar zrealizować, pracodawca może np. podwyższyć wynagrodzenia, wypłacić nagrodę pieniężną, zwiększyć premie, sfinansować drogie szkolenie lub kurs, a nawet pokryć koszty weekendowego wyjazdu pracownika i jego rodziny.
Kiedy podwyżka
Aby podwyżka odniosła zamierzony cel, konieczne jest ustalenie jasnych i czytelnych reguł jej przyznawania. Pracodawca, decydując się więc na podwyżkę, powinien realnie ocenić efekty całej dotychczasowej pracy. Wysokość podwyżki powinna być dostosowana do wydajności pracy.
Pracodawca może przyznać ją w formie:
• wzrostu wynagrodzenia zasadniczego,
• wzrostu pozostałych składników wynagrodzenia (premii regulaminowej, dodatku motywacyjnego) lub przez dodanie nowych składników do wynagrodzenia (np. dodatku za wysługę lat).
Każda podwyżka powinna zostać uzasadniona. Pracownik, który ją otrzymał, powinien wiedzieć, jakie jego zachowania spotkały się z przychylną oceną pracodawcy. Takie zachowanie ze strony pracodawcy będzie także wyraźnym sygnałem dla innych pracowników, którzy, chcąc otrzymać podwyżkę, mogliby wzorować się na nagrodzonych współpracownikach.
Powodów uzasadniających przyznanie podwyżki może być wiele, np. podniesienie kwalifikacji przez pracownika, wykazywanie dodatkowej inicjatywy przy wykonywaniu codziennych zajęć, zwiększona aktywność zawodowa, dołożenie dodatkowych obowiązków.
W zależności od sposobu organizacji firmy, panujących zwyczajów oraz obowiązującego systemu wynagradzania kryteria przyznawania podwyżki mogą być różne. Podwyżkę można dostać m.in. za perfekcyjne wykonanie dodatkowych zadań, wyróżniające cechy osobowe, długoletni staż pracy, efekty pracy, osiągnięcie kolejnego etapu w karierze. Jednak największą wartość motywacyjną mają zawsze podwyżki związane bezpośrednio z efektami pracy.
Podwyżka - po jakim czasie
W przypadku podwyżek o charakterze motywacyjnym trudno jest jednoznacznie określić, co jaki czas powinny być przyzna- wane pracownikowi. Aby przyznanie podwyżki osiągnęło zamierzony efekt - wzrost motywacji, trzeba uświadomić pracownikowi za co został nagrodzony.
Od podwyżek, które mają charakter motywacyjny, należy odróżnić podwyżki o charakterze inflacyjnym. Udzielanie tego typu podwyżek powinno wynikać z regulacji wewnątrzzakładowych (np. z regulaminu wynagradzania), zgodnie z którymi podwyżkę inflacyjną powinien otrzymać każdy pracownik raz w roku (np. od 1 stycznia), a jej wysokość zależy od rocznego wskaźnika inflacyjnego podawanego przez GUS.
Bardzo często przyznanie podwyżki związane jest z sytuacją finansową firmy oraz polityką płacową. Jeżeli polityka firmy nie jest ukierunkowana na taki sposób wynagradzania pracy swoich pracowników, to nawet najlepsze jej wykonanie nie będzie wystarczającym argumentem do przyznania podwyżki. Podwyżek nie mogą się spodziewać również pracownicy zatrudnieni w firmach, których kondycja finansowa jest zła.
Błędy w motywowaniu
Skuteczny system przyznawania podwyżek powinien być zbudowany według pewnych zasad. Po pierwsze, zasady przyznawania podwyżek powinny być powszechnie znane i akceptowane wśród pracowników. Taka przejrzystość reguł da pracownikom wiedzę o tym, jakie ich zachowania spowodują wzrost wynagrodzenia. Po drugie, podwyżka powinna łączyć się z efektywnością wykonywanej pracy. Naturalne jest myślenie, że jeżeli określony sposób wykonywania pracy spotkał się z aprobatą pracodawcy, to w przyszłości za podobny sposób realizacji określonego zadania pracownik również może zostać nagrodzony. Po trzecie, przyznanie podwyżki nie powinno mieć miejsca w zbyt odległym czasie. Pracownik musi wiedzieć za co została dana mu podwyżka, dlatego jej przyznanie powinno nastąpić w tym okresie. Po czwarte, należy unikać obietnic bez pokrycia. Jeżeli pracodawca wie, że obecna sytuacja finansowa nie pozwala na przyznanie podwyżki, powinien o tym fakcie jak najszybciej poinformować pracowników. Nierealne obietnice odnoszą gorszy efekt niż jasne określenie przyczyn, dla których pracownik mimo spełnienia określonych kryteriów nie otrzymał podwyżki.
Marcin Nowak
specjalista ds. prawa pracy „Konsalnet”