Jakiekolwiek działania utrudniające bądź uniemożliwiające przeprowadzenie kontroli inspektora pracy są niewłaściwe i w żadnym wypadku nie powodują one uniknięcia odpowiedzialności.
Inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, oraz kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia. Kontrola taka może być przeprowadzana bez uprzedzenia o każdej porze dnia i nocy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, kontrole przeprowadzają inspektorzy pracy posiadający do tego uprawnienia poświadczone legitymacją służbową i upoważnieniem do przeprowadzenia kontroli. W kontroli mogą także uczestniczyć pracownicy nadzorujący czynności kontrolne oraz podinspektorzy pracy na podstawie imiennego upoważnienia wydanego odpowiednio przez głównego inspektora pracy lub okręgowego inspektora pracy.
Często inspektorzy pracy informują pracodawców o zamiarze podjęcia czynności kontrolnych z wyprzedzeniem. Zazwyczaj powiadomienie takie odbywa się przez kontakt telefoniczny. Inspektor pracy określa zakres przedmiotowy kontroli, wskazuje, jakie dokumenty pracodawca ma obowiązek przedstawić oraz określa termin rozpoczęcia kontroli. W tej sytuacji pracodawca może przygotować przed przybyciem inspektora pracy wskazane dokumenty, wyznaczyć osobę, która w dniu kontroli będzie reprezentowała pracodawcę w trakcie dokonywania czynności kontrolnych.
WAŻNE!
Dopuszczenie inspektora pracy do czynności kontrolnych jest obowiązkiem pracodawcy.
Niedopuszczenie inspektora pracy do miejsc, gdzie mają zostać dokonane czynności kontrolne, może być przez niego uznane za wykroczenie z art. 283 § 2 pkt 8 Kodeksu pracy polegające na uniemożliwieniu prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub nieudzieleniu informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań. Wykroczeniem będzie także brak odpowiedzi na żądanie inspektora pracy wysłane do pracodawcy, którego odbiór udokumentowany jest na piśmie (potwierdzony przez dostawcę, np. pocztę, firmę kurierską). Powyższe działanie zagrożone jest karą grzywny od 1000 do 30 000 zł.
Pracodawca może również dopuścić się przestępstwa polegającego na udaremnianiu lub utrudnianiu czynności o charakterze kontrolnym. „Kto osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej” (art. 225 § 2 Kodeksu karnego). Przedmiot ochrony stanowi niezakłócone, swobodne przeprowadzanie czynności służbowych przez osoby uprawnione do przeprowadzania kontroli w zakresie inspekcji pracy.
Przez udaremnianie rozumie się całkowite uniemożliwianie wykonywania kontroli, np. niewpuszczanie na teren kontroli. Natomiast utrudnianie polega na zakłóceniu przebiegu kontroli w stopniu uniemożliwiającym w ogóle lub w części osiągnięcie jej celu.
Przestępstwo będzie dokonane z chwilą, gdy osoby uprawnione do przeprowadzenia kontroli rozpoczną czynności kontrolne. Przestępstwo jest czynem umyślnym.
Przez „udaremnianie” należy rozumieć całkowite uniemożliwienie wykonania danej czynności. Pod pojęciem „utrudniania” mieszczą się różne formy zakłócenia przebiegu kontroli, w wyniku których jej cel nie może (całkowicie bądź częściowo) zostać osiągnięty.
Sprawcą tego przestępstwa może być każdy. O dokonaniu przestępstwa przesądza sam fakt podjęcia czynności udaremniających lub utrudniających przeprowadzenie kontroli, bez względu na jej ostateczny wynik. Jest to bowiem przestępstwo formalne. Inspektor ma prawo złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do prokuratury. Sprawca tego przestępstwa podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
O popełnieniu przestępstwa orzeka sąd karny. W tym celu inspektor pracy sporządza wniosek do właściwej prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, na podstawie którego prokurator sporządza postanowienie o odmowie lub wszczęciu śledztwa. Podjęcie śledztwa może zakończyć się sporządzeniem aktu oskarżenia i sprawą przed sądem karnym.
W sytuacji wydania postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa inspektor pracy na zasadach pokrzywdzonego może wnieść zażalenie na takie postanowienie.
O tym, czy działanie pracodawcy zostanie zakwalifikowane jako wykroczenie czy jako przestępstwo decyduje organ Państwowej Inspekcji Pracy – inspektor pracy.
Podstawa prawna:
- art. 283 § 2 Kodeksu pracy,
- art. 225 § 2 Kodeksu karnego.