Pracodawca powinien w ustaleniu z pracownikami określić stanowiska oraz szczegółowe zasady wydawania napojów. Powinien też zdecydować o tym, czy zbadać wysiłek energetyczny pracowników. W ten sposób może upewnić się, czy pracownicy faktycznie wykonują pracę w warunkach szczególnie uciążliwych. Jeżeli okazałoby się, że pracownicy są zatrudnieni w warunkach szczególnie uciążliwych, powinien ustalić w przepisach wewnątrzzakładowych stanowiska oraz szczegółowe zasady wydawania posiłków i napojów profilaktycznych.
UZASADNIENIE
Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
WAŻNE!
Tylko pracownicy zatrudnieni przy pracach szczególnie uciążliwych mają prawo do posiłków profilaktycznych w formie dania gorącego i napojów. Ich rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywanej pracy.
Pracodawca zapewnia posiłki pracownikom wykonującym prace:
- związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8375 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet,
- związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10°C lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi powyżej 25°C,
- związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym; za okres zimowy uważa się okres od 1 listopada do 31 marca,
- pod ziemią.
Ponadto pracodawca zapewnia posiłki pracownikom zatrudnionym przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.
WSKAZÓWKA!
Pracodawca nie może wypłacić pracownikom ekwiwalentu pieniężnego zamiast wydania posiłków i napojów profilaktycznych.
Pracodawca powinien określić:
- stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje,
- szczegółowe zasady ich wydawania,
- warunki uzasadniające zapewnienie posiłków.
„Obowiązek zapewnienia pracownikom posiłków i napojów profilaktycznych dotyczy tylko tych pracowników wykonujących pracę związaną z wysiłkiem fizycznym, którzy są zatrudnieni na stanowiskach określonych w trybie § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (DzU nr 60, poz. 279), jako dające prawo do takich świadczeń” (wyrok NSA z 4 października 2001 r. w Białymstoku, SA/Bk 178/01, Pr. Pracy 2001/12/42).
Oznacza to, że w przypadku braku uregulowań wewnątrzzakładowych w powyższym zakresie pracownikom nie przysługują posiłki i napoje profilaktyczne.
W omawianym przypadku pracodawca powinien ustalić wydatek energetyczny, przeanalizować warunki wykonywania pracy i określić, czy warunki pracy, w jakich pracownicy wykonują pracę, zaliczyć można do prac szczególnie uciążliwych. Następnie, w zależności od wyników badań, ustalić zasady wydawania posiłków i napojów bądź poinformować pracowników, iż prace, które wykonują, nie są zaliczane do prac szczególnie uciążliwych, a posiłki i napoje profilaktyczne im nie przysługują.
Pracodawca może też, bez względu na wyniki analizy, podjąć decyzję o ich wydawaniu pracownikom.
Ponadto pracodawca zapewnia napoje (w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy) pracownikom zatrudnionym:
- w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C,
- w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
- przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C,
- przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
- na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.
PRZYKŁAD
Na terenie jednego z zakładów pracy na linii produkcyjnej, na której pracę wykonują kobiety i mężczyźni, w okresie letnim często zdarzały się przypadki zasłabnięcia pracownic. Pracodawca zapewnił napoje w okresie letnim, regulując powyższe w regulaminie pracy. W związku z zasłabnięciami kobiet oraz ich późniejszą absencją chorobową pracodawca ponosił bardzo wysokie koszty. W jednym przypadku w wyniku zasłabnięcia pracownica uległa wypadkowi przy pracy (złamanie ręki).
W wyniku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy inspektor pracy wystąpił do pracodawcy o obliczenie wydatku energetycznego. Pracodawca wykonał zalecenie inspektora, w wyniku którego stwierdzono, że pracę kobiet zaliczyć należy do szczególnie uciążliwych w związku z wykonywaniem pracy związanej z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1100 kcal.
Pracodawca zapewnił pracownicom posiłki i napoje profilaktyczne, dokonał stosownych zapisów w regulaminie pracy i niezbędnych zmian w ocenie ryzyka zawodowego oraz poinformował pracownice o ryzyku zawodowym występującym na stanowiskach pracy.
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 232 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (DzU z 1996 r. nr 60, poz. 279).