Za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy jest odpowiedzialny pracodawca (art. 207 § 1 k.p.). W ten sposób ustawodawca nałożył na pracodawcę obowiązek nie tylko do jednorazowego zapewnienia warunków pozwalających na bezpieczną i higieniczną pracę, ale także dbanie o to, aby warunki te nie pogarszały się wskutek zużycia czy zepsucia maszyn, urządzeń, narzędzi lub środków ochrony.
Możliwość dopełnienia przez pracodawcę ciążącego na nim obowiązku dbałości o stan bezpieczeństwa i higieny pracy wymaga zapewnienia systematycznych kontroli, np. organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn czy przygotowania pracowników do wykonywania pracy. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy jest zobowiązana wykonywać w najszerszym zakresie działania doradcze i kontrolne.
Zakres działania służby bhp
Służba bhp ma za zadanie doradzać i kontrolować pracodawcę. Sprawowanie kontroli stanu bhp w zakładzie powinno być zadaniem służby bhp o charakterze ciągłym. Zakres czynności służby bhp został określony w § 2 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, a także innych aktach prawnych. Obejmuje on działania o charakterze kontrolnym, doradczym, opiniodawczym, uczestnictwa w różnego rodzaju gremiach.
Do podstawowych zadań służby bhp należy zaliczyć:
- przeprowadzanie kontroli warunków pracy,
- bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
- opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy. Pracodawca jest zobowiązany udostępnić pracownikom do stałego korzystania aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy.
- udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą,
- współpracę z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników,
- prowadzenie doradztwa w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy nie tylko dla pracodawcy, lecz również dla pracowników, osób wykonujących zadania społecznego inspektora pracy i zakładowych organizacji związkowych, jeżeli działają w zakładzie,
- sporządzanie i przedstawianie pracodawcy co najmniej raz w roku okresowych analiz, stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
- udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników,
- zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych,
- uczestnictwo w pracach zakładowej komisji bezpieczeństwa i higieny pracy, powołanej przez pracodawcę zatrudniającego więcej niż 250 pracowników oraz innych zakładowych komisji zajmujących się problematyką bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zapobieganiem chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy,
- prace w ramach zespołu badającego okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy.
Kontrola warunków pracy
Najważniejszym obowiązkiem służby bezpieczeństwa i higieny pracy jest kontrola warunków, w jakich jest świadczona praca.
Kontrola w tym zakresie powinna w szczególności przebiegać z uwzględnieniem:
- organizacji procesów pracy i ich wpływu na warunki pracy,
- stanu technicznego pomieszczeń pracy, w tym urządzeń wentylacyjnych, klimatyzacyjnych odpylających i innych wpływających na warunki pracy,
- oświetlenia ogólnego w pomieszczeniach pracy oraz oświetlenia na stanowiskach pracy,
- stanu pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,
- stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, w tym spełniania wymagań dotyczących oceny zgodności, wyposażenia w osłony i inne środki zabezpieczające pracowników obsługujących maszyny i urządzenia,
- oceny ochrony pracowników przed działaniem materiałów i procesów technologicznych niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia,
- zaopatrzenia pracowników w odzież i obuwie robocze oraz w miarę potrzeby w środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy.
W przypadku naruszenia zasad bezpiecznej pracy rozporządzenie daje osobie pełniącej obowiązki służbowe pewne uprawnienia.
W razie stwierdzenia nieprawidłowości osoba wykonująca zadania służby bhp jest uprawniona do:
- niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób,
- niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej,
- niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego albo innych osób,
- wnioskowania do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, w jego części lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy, w wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników albo innych osób,
- występowania do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- występowania do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podstawa prawna:
- art. 207 § 1 Kodeksu pracy,
- § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109, poz. 704 ze zm.).