Podstawowe obowiązki pracodawcy z zakresu BHP

Pracodawca jako organizator pracy w firmie jest zobowiązany chronić życie i zdrowie pracowników.

Ochrona ta nie zależy już tylko od pomysłowości i zaradności człowieka. Dlatego przy zapewnianiu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pracodawca jest zobowiązany wykorzystywać osiągnięcia nauki i techniki.

W szczególności pracodawca musi:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;

Pracodawca ma obowiązek zapewnić swoim pracownikom pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych w zakładzie prac i liczby zatrudnionych pracowników (art. 214 § 1 k.p.). Budowę lub przebudowę obiektu budowlanego z pomieszczeniami pracy pracodawca może prowadzić tylko na podstawie projektu, który uwzględnia wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz uzyskał pozytywną opinię uprawnionego rzeczoznawcy. Obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane pracodawca ma obowiązek utrzymywać w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Natomiast stanowiska pracy pracodawca może wyposażać tylko w takie maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w ustawie o systemie oceny zgodności. W związku z tymi wymaganiami pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy, w które wyposażane są stanowiska pracy w jego firmie, były oznaczone znakiem CE lub miały deklarację zgodności wystawioną przez producenta (na jego wyłączną odpowiedzialność).

• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;

Pracodawca ma obowiązek na bieżąco kontrolować stosowanie przez pracowników przepisów i zasad bhp oraz udzielać pracownikom wskazówek. Wskazówki są udzielane przeważnie w formie ustnej. Pracownik ma obowiązek potwierdzić na piśmie, że zapoznał się z przepisami i zasadami bhp (art. 237⁴ § 3 k.p.). Obowiązek ten ma istotne znaczenie dowodowe przy odpowiedzialności porządkowej pracownika za naruszenie tych przepisów i zasad.

• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bhp oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;

Tu dużą rolę może odgrywać służba bhp, która jako podmiot doradczy pracodawcy może podsuwać rozwiązania dotyczące problematyki bhp.

• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;

---

• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;

Należy pamiętać, że bezwzględny obowiązek przeniesienia pracownicy do innej pracy zachodzi, gdy pracodawca zatrudnia kobietę przy pracy szczególnie uciążliwej lub szkodliwej dla zdrowia wszystkich kobiet. Obowiązek ten występuje także wobec pracownicy w ciąży lub karmiącej piersią, gdy praca przez nią wykonywana jest dla niej wzbroniona bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, a jeżeli przeniesienie do innej pracy jest niemożliwe, pracodawca jest zobowiązany zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

W stosunku do pracowników młodocianych pracodawca ma przede wszystkim obowiązek przeprowadzić instruktaż wyjaśniający podstawy skutecznego stosowania środków ochrony indywidualnej oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w praktyce. Obowiązkiem pracodawcy jest tu również przestrzeganie stosowania przez młodocianych właściwych środków ochrony indywidualnej i właśnie zasad bhp.

• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;

wzapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

WAŻNE!

Koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników.

Przekazywanie informacji

Nowym obowiązkiem pracodawcy, dodanym nowelizacją Kodeksu pracy, która weszła w życie 18 stycznia 2009 r., jest informowanie pracowników.

I tak, pracodawca jest zobowiązany przekazywać pracownikom informacje o:

• zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,
• działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których mowa powyżej,
• pracownikach wyznaczonych do:

- udzielania pierwszej pomocy,

- wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.

WAŻNE!

Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy i ewakuacji obejmuje: imię i nazwisko, miejsce wykonywania pracy, numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.

Współdziałanie pracodawców

Może się zdarzyć tak, że w jednym miejscu pracę wykonują pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców. W takiej sytuacji pracodawcy mają obowiązek:

• współpracować ze sobą,
• wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

Należy jednak pamiętać, że wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.

• ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

Od 18 stycznia 2009 r. pracodawcy zostali również zobowiązani do informowania się nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac. Przepis ten ma na celu umożliwienie przekazania pracownikom pełnej informacji o zagrożeniach istniejących w danym miejscu pracy.

Rozpoczęcie działalności gospodarczej

W razie rozpoczęcia działalności gospodarczej pracodawca, oprócz obowiązków księgowo-kadrowych, ma także obowiązki związane z bhp, o których niestety często się zapomina. „Nowy” pracodawca ma więc obowiązek w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności zawiadomić na piśmie właściwego okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności.

Obowiązek informowania właściwego okręgowego inspektora pracy ciąży na pracodawcy także w razie zmiany:

• miejsca,
• rodzaju,
• zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.

Za naruszenie tego obowiązku pracodawca może zostać ukarany karą grzywny od 1000 do 30 000 zł.

Jeżeli pracodawca prowadzi działalność powodującą szczególne zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, właściwy okręgowy inspektor pracy lub państwowy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę do okresowego aktualizowania informacji o środkach i procedurach przyjętych przez niego w celu spełnienia wymagań wynikających z przepisów bhp dotyczących danego rodzaju działalności.

Nowe obowiązki z zakresu ppoż. i ewakuacji

Od 18 stycznia 2009 r. pracodawca jest zobowiązany:

• zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, gaszenia pożaru i ewakuacji pracowników,
• wyznaczyć pracowników do:

- udzielania pierwszej pomocy,

- wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej,

• zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

Działania te powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.

Obecnie trwają prace nad nowelizacją tych przepisów. Niemniej jednak nie idą one w stronę całkowitego zniesienia tego obowiązku, lecz złagodzenia wymagań, jakie musi spełniać osoba wyznaczona jako odpowiedzialna za ewakuację i ochronę ppoż.

Bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia

Jeżeli w zakładzie wystąpią zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca musi niezwłocznie:

• poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony,
• dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne.

WAŻNE!

Pracownicy, którzy podjęli działania mające na celu uniknięcie niebezpieczeństwa, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem że nie zaniedbali swoich obowiązków.

Natomiast w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca musi:

• wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne,
• nie wydawać polecenia wznowienia pracy do czasu usunięcia zagrożenia.

Pracodawca, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, musi także umożliwić pracownikom podjęcie działań, które pozwolą im uniknąć niebezpieczeństwa. Działania takie, podjęte na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych, mogą być wykonane nawet bez porozumienia z przełożonym.

Podstawa prawna:

• art. 176, 192, 201, 207-209³, 214, 237⁴ § 3 Kodeksu pracy,
• ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (DzU z 2004 r. nr 204, poz. 2087 ze zm.).