Quady w pracy czy też motocykle - czy drgania są szkodliwe dla pracowników? Czy powinno się wykorzystywać quady np. w pracy pracowników służb ratowniczych, straży leśnej, policji, straży granicznej czy pożarnej? Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP) udostępnił badania i zalecenia w zakresie bezpiecznej i higienicznej pracy z wykorzystaniem quadów. Temat jest istotny, ponieważ to pracodawca jest odpowiedzialny za BHP i ryzyko ponoszone w zw. z wypadkami przy pracy czy chorobami zawodowymi.
- Quady w pracy
- Dobór sprzętu przez pracodawcę
- Drgania mechaniczne wywoływane przez quady
- Wypadek przy pracy i choroba zawodowa ze względu na poruszanie się quadem
- Informowanie i instruowanie - jazda na quadach
- Jakie są zalecenia profilaktyczne co do użytkowania quadów w pracy?
Quady w pracy
Quady, tzw. „wszędołazy”, „czterokołowce” lub ATV (all-terrain vehicle) to otwarte, czterokołowe pojazdy przeznaczone do przemieszczania się po różnego rodzaju nawierzchniach (utwardzonych i nieutwardzonych) oraz terenach nieprzejezdnych dla innych pojazdów.
Quady wykorzystywane są też w pracy pracowników, np. w służbach ratowniczych, straży leśnej, policji, straży granicznej czy pożarnej. Niekiedy jest to szybszy i bardziej efektywny sposób poruszana się i dotarcia w dane miejsce.
Jak wykazuje CIOP Poruszanie się quadami, szczególnie w trudnym terenie, np. w lesie czy na drogach szutrowych niesie za sobą ryzyko podwyższonej ekspozycji na drgania ich użytkowników oraz wynikającego z niej narażenia na utratę zdrowia lub negatywnych skutków funkcjonalnych. Dotychczasowe rozpoznanie tych zagrożeń jest bardzo ograniczone, m. in. ze względu na niestandardowy sposób użycia takich pojazdów (jako środek pracy) i wymagania dotyczące wyposażenia pomiarowego.
Dobór sprzętu przez pracodawcę
To pracodawca musi zdecydować jaki quad kupić, mając na uwadze warunki w jakich będzie wykorzystywany. Przykładowo w miejscach, gdzie jazda quadem będzie odbywać się w lekkim terenie, gdzie nie potrzeba specjalistycznego sprzętu dobrze sprawdzi się quad z napędem 2x4. Z kolei, już w trudniejszym terenie, charakteryzującym się dużymi nierównościami, a nawet podmokłym podłożem, lepiej sprawdzi się quad z napędem na cztery koła. Znaczenie ma także moc silnika. W konsekwencji ryzyko doboru sprzętu, jego własćiwego wykorzystywania i konserwacji spoczywa na pracodawcy.
Drgania mechaniczne wywoływane przez quady
W CIOP przeprowadziło prace i udostępniło badania dot. oceny narażenia na drgania mechaniczne pracowników wykorzystujących na stanowisku pracy pojazdy terenowe. W szczególności zbadano w jaki sposób drgania mechaniczne wpływają na kończyny górne pracowników.
Jak podaje CIOP, wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że:
na stanowiskach pracy związanych z wykorzystywaniem pojazdów ATV mogą występować znaczne przekroczenia wartości dopuszczalnych dla drgań działających w sposób ogólny i przez kończyny górne. Na takich stanowiskach pracy należy podjąć profilaktykę pierwszej fazy (tzw. pierwotną), która ma na celu zapobieganie rozwojowi chorób powodowanych działaniem drgań. Tego typu profilaktyka polega na ograniczeniu ekspozycji osób narażonych na czynniki szkodliwe poprzez m.in. kontrolowanie przyczyn ryzyka.
Podczas badań analizowane były i zarejestrowane jednocześnie sygnały czasowe przyspieszeń drgań działających w sposób ogólny (w trzech kierunkach: x, y, z) i sygnałów przyspieszeń drgań działających przez kończyny górne (w trzech kierunkach: x, y, z).
Wypadek przy pracy i choroba zawodowa ze względu na poruszanie się quadem
To pracodawca jest odpowiedzialny za BHP i ryzyko ponoszone w zw. z wypadkami przy pracy czy chorobami zawodowymi. Przy nadmiernym użytkowaniu quadów może dojść do utraty zdolności tłumienia drgań przez amortyzator, co się wiąże z przekazywaniem większych drgań do organizmu użytkownika pojazdu. W zależności od pojazdu typy amortyzatorów są różne więc sposób oddziaływania na organizm też może być różny.
Pracownicy powinni być informowani o narażeniu na drgania na ich stanowiskach pracy i wynikach oceny ryzyka zawodowego, a także o podejmowanych działaniach zmierzających do ograniczenia tego narażenia.
Co bardzo ważne, pracodawca powinien utrzymywać pojazdy w jak najlepszym stanie technicznym. Powinien na bieżąco kontrolować stan techniczny quadów, remontować je, prowadzić konserwację i modernizację. Dlaczego? Odpowiedź jest jasne, drgania w quadach często wynikają z uszkodzeń powstających w wyniku eksploatacji.
Informowanie i instruowanie - jazda na quadach
Istotne jest prowadzenie przez pracodawcę działań informacyjnych i szkolenie pracowników w zakresie poprawnego i bezpiecznego obsługiwania quadów.
Negatywny wpływ na kręgosłup pracownika pogłębia niewłaściwa pozycja kierowcy pojazdu lub zbyt długi czas jazdy quadem.
Kiedy pojawi się ból w obszarze kręgów lędźwiowych, drętwienie w kończynach dolnych i górnych lub odczuwanie zmniejszenia siły mięśni - pracownik natychmiast powinien poinformować o tym pracodawcę, udać się do lekarza i wykonać badania okresowe.
Jakie są zalecenia profilaktyczne co do użytkowania quadów w pracy?
Jak wskazuje CIOP, uwzględniając sposób oddziaływania drgań na organizm człowieka, można wyróżnić:
źródła drgań o działaniu ogólnym (przenikających do organizmu człowieka przez nogi, miednicę, plecy):
- podłogi, podnóżki, elementy sterowania obsługiwane stopami,
- siedzisko,
źródła drgań działających przez kończyny górne:
- kierownice,
- dźwignie sterujące.
Jednym z głównych czynników generacji dużych amplitud drgań w quadach jest rodzaj nawierzchni oraz prędkość, z jaką się po niej porusza pojazd
Zarówno ze względu na ochronę zdrowia jak i bezpieczeństwo pracy niezwykle istotna jest kontrola i odpowiednia organizacja czasu pracy, a więc i czasu narażenia na drgania. Nie przekraczanie dopuszczalnych czasów pracy ma szczególne znaczenie w sytuacjach gdy zmęczenie potęgowane działaniem drgań może doprowadzić do wypadków. Konieczne jest opracowanie i przestrzeganie odpowiednich harmonogramów pracy, gwarantujących pracownikom dostateczną ilość przerw na odpoczynek. Reakcja organizmu człowieka na drgania zależy także od warunków klimatycznych, dlatego pracownicy powinni mieć zapewnioną ochronę przed niską temperaturą i dużą wilgotnością otoczenia.