Nowela ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce
W środę w Sejmie odbyło się drugie czytanie projektu noweli ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw, który przygotował resort edukacji i nauki. Projekt ten ma na celu wprowadzenie kilkudziesięciu rozmaitych zmian dotyczących zarówno nadania tytułu profesora, habilitacji, studentów zagranicznych, dyplomów czy funkcjonowania organów uczelni, jak również działania Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA)
W związku ze złożeniem kilku poprawek przez PiS i Lewicę projekt trafił z powrotem do komisji, która ma się nim zająć w czwartek.
Sprawozdawczyni komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Mirosława Stachowiak-Różecka (PiS) powiedziała, że w czasie pierwszego czytania projektu przyjęto 20 na 28 zgłoszonych poprawek. "Przyjęte poprawki stanowią odpowiedź na wprowadzenie siedmiu nowych dyscyplin naukowych: etnologii, antropologii kulturowej, nauk o rodzinie, stosunków międzynarodowych, biotechnologii, nauk biblijnych, weterynarii, polonistyki i wprowadzeniu takiej procedury, wedle której podmioty, jak również naukowcy działający w ramach tych dyscyplin będą mogli uzyskiwać kategorie umożliwiające prowadzenie szkół doktorskich oraz nadawanie stopni naukowych" - wskazała Stachowiak-Różecka.
Dodała, że komisja przychyliła się również do poprawki, wedle której poszerzony ma zostać skład rady uczelni o przewodniczącego samorządu doktorantów. Zgłosiła ją KO.
Zbigniew Dolata (PiS) w imieniu swojego klubu poparł projekt, jednocześnie złożył trzy poprawki. "Nowelizacja ma charakter techniczny, usuwa wiele mankamentów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, które były zgłaszane przez środowisko akademicki i powstała jako pewien wynik konsultacji, dyskusji między ministerstwem a tym środowiskiem naukowym" - argumentował.
Z kolei Michał Krawczyk (KO) skrytykował przebieg prac nad projektem i fakt dodania bardzo dużej liczby poprawek przez PiS w czasie pierwszego czytania, z którymi - jak mówił - nie mogły zapoznać się wcześniej instytucje przedstawicielskie szkolnictwa wyższego i nauki. W imieniu klubu zaproponował poprawkę podwyższającą próg dochodowy netto na osobę w rodzinie uprawniający o ubieganie się przez studenta do pobierania stypendium socjalnego. W myśl pierwotnych zapisów w noweli ma ona wynosić 1294,4 zł netto.
W ocenie Marcina Kulaska (Lewica) resort powinien zająć się najpilniej przygotowaniem ustawy podwyższającej o co najmniej 20 proc. pensje nauczycieli, w tym - akademickich. "A czy się zajmuje resort nauki? Tworzy projekt, który rozwiązuje tak palące problemy społeczne jak: uwierzytelnienia dyplomów ukończenia studiów oraz dyplomów doktorskich i habilitacyjnych wydawanych przez uczelnie kościelne (...). Ja rozumiem, że pewne sprawy trzeba uporządkować, ale powinna być pewna hierarchia problemów. Zacznijmy od zarobków pracowników nauki, a potem pan minister Czarnek może zajmować się KUL-em i uczelniami prowadzonymi przez Kościół" - podkreślił.
Kulasek przyznał, że część rozwiązań w projekcie jest słusznych, np. przyznanie uczelnianym związkom zawodowym prawa do uczestnictwa w posiedzeniach uczelni z głosem doradczym. Pozytywnie ocenił też rozwiązania dotyczące stypendium socjalnego.
Dariusz Klimczak (KP) krytycznie ocenił podwyższenie limitu wieku dla rektorów i członków rady uczelni. "Uważam, że w projekcie nie ma wystarczającego i logicznego wyjaśnienia, dlaczego autorzy nowelizacji decydują się na podwyższenie z 67 do 70 lat granicy wieku osoby ubiegającej się o zasiadanie w radzie uczelni" - powiedział. Wiceszef MEiN Włodzimierz Bernacki, odnosząc się do takiego zarzutu powiedział, że takie rozwiązanie jest słuszne, bo nie powinno się dyskryminować ze względu na wiek.
Klimczak skrytykował też przepis mający na celu ograniczenie zakazu jednoczesnego zasiadania w statutowych organach uczelni z zatrudnieniem w administracji publicznej. Przestrzegł, że może prowadzić to do upolitycznienia uczelni lub uzależnienia ich od administracji publicznej. Wiceminister Bernacki stwierdził, że definicja urzędnika publicznego jest definicją bardzo szeroką. "W konsekwencji ci, którzy są wykładowcami wydziałów prawa czy też wydziału nauk społecznych często również, obok tej aktywności akademickiej, wypełniają też funkcje urzędnicze i odwrotnie, będąc urzędnikami mają te aspiracje do prowadzenia działalności dydaktycznej. Dlaczego mamy ich wykluczać?" - argumentował.
Grzegorz Braun (Konfederacja) ocenił, że projekt ingeruje w autonomię uczelni. Krytykował też dużą - jego zdaniem - liczbę wprowadzanych nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Stwierdził, że uczelnie powinny rządzić się tak, jak chcą.
Reprezentujący koło parlamentarne Polska 2050 Michał Gramatyka powiedział: "Pewnie nie będziemy głosować przeciwko tym rozwiązaniom zawartym w projekcie ustawy, bo choć wiele rzeczy w tej ustawie się nam nie podoba, to jednak kilka jest potrzebnych." Skrytykował na np. podwyższenie limitu wieku dla rektorów i przedstawicieli rad uczelni.
Wiceszef MEiN Włodzimierz Bernacki zapewnił czasie dyskusji w Sejmie, że nowela była konsultowana "jeśli chodzi o zasadniczą część ustawy". Natomiast poprawki zgłoszone do projektu wynikały również z konsultacji i uwag płynących ze środowiska naukowego.
Jak podano w ocenie skutków regulacji, proponowane w projekcie przepisy mają na celu rozwiązanie istotnych problemów wynikających z dotychczasowego stosowania niektórych jej przepisów, a większość z nich dotyczy postępowań awansowych – o nadanie stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki oraz tytułu profesora.
Projekt wprowadza zmiany związane z organami uczelni i dotyczy uczestniczenia z głosem doradczym w posiedzeniach rady uczelni przedstawiciela każdego związku zawodowego działającego w uczelni.
Część przepisów odnosi się też bezpośrednio do studentów. Na przykład zaproponowano zaliczanie przez uczelnię studentowi czynności wykonywanych przez niego w ramach zatrudnienia, stażu lub wolontariatu na poczet praktyk zawodowych. Regulacja dotyczy też wydawania legitymacji studenckich studentom zagranicznych uczelni odbywającym część studiów w polskich uczelniach. W zakresie stypendiów socjalnych projekt ustawy stanowi, że wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne ustala rektor w porozumieniu z samorządem studenckim.
W projekcie znalazły się też zapisy na temat habilitacji - na przykład przewidziano obligatoryjnie publiczny charakter kolokwium habilitacyjnego, co ma wpłynąć pozytywnie na transparentność procedury.
Projekt noweli wprowadza zmiany w trzech ustawach: Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, o Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej oraz ustawie Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Większość przepisów ustawy ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, pozostałe - 1 października 2023 r. (PAP)
Autor: Szymon Zdziebłowski
szz/ mir/