Celem projektu ustawy jest wzmocnienie uprawnień inspektorów pracy w zakresie egzekwowania przepisów prawa pracy dotyczących zawierania umów o pracę. Dokument zawiera regulacje, które uprawniają inspektorów pracy do nakazania pracodawcy zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę, w przypadku gdy wykonywana praca odpowiada warunkom określonym w Kodeksie pracy.
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). Zatrudnienie w takich warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Ponadto nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu określonych wyżej warunków wykonywania pracy.
Przytoczona powyżej zasada została doprecyzowana w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z 25 listopada 2005 r. Sąd Najwyższy uznał, że wykonywanie takich samych czynności może występować w ramach umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej. Cechą umowy o pracę nie jest pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, bo to może występować też w umowach cywilnoprawnych, lecz wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy. Ta cecha ma charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy (I UK 68/05, „Wokanda” 2006/4/26). Sąd stwierdził również, że brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę (wyrok SN z 28 października 1998 r., I PKN 416/98, OSNP 1999/24/775).
Należy pamiętać, że w przypadku wystąpienia w umowie cech zatrudnienia na podstawie umowy o pracę i cech umowy cywilnoprawnej o charakterze zatrudnienia decydują cechy przeważające.
Obecnie w przypadku zawarcia umowy cywilnoprawnej, na podstawie której jest świadczona praca spełniająca warunki zatrudnienia pracowniczego, mamy do czynienia z umową o pracę. Jedynym sposobem wyegzekwowania obowiązku zawarcia umowy o pracę jest wytoczenie powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy. Powództwo takie może wytoczyć pracownik lub inspektor pracy. W praktyce jednak ten środek prawny okazał się nieefektywny.
W związku z powyższym posłowie proponują rozszerzenie uprawnień inspektorów pracy o prawo nakazania pracodawcy zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę, w przypadku gdy wykonywana praca odpowiada warunkom określonym w art. 22 § 1 k.p.
Na podstawie nowych przepisów inspektor będzie miał również prawo nakazania pracodawcy potwierdzenia na piśmie ustaleń co do stron, rodzaju oraz warunków umowy o pracę, jeśli pracodawca nie zastosował się do dyspozycji wynikającej z art. 29 § 2 k.p. (obowiązek zawarcia umowy o pracę na piśmie). Jednocześnie posłowie proponują również zmianę treści art. 29 § 2 k.p. Po zmianie, jeżeli umowa nie została zawarta na piśmie, pracodawca będzie musiał pisemnie potwierdzić pracownikowi ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków przed dopuszczeniem pracownika do pracy, a nie jak dotychczas najpóźniej w dniu rozpoczęcia przez pracownika pracy.