Kodeks pracy zawiera definicję stosunku pracy. Wynika z niej, że podstawowym obowiązkiem pracownika jest wykonywanie na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem pracy określonego rodzaju, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Z obowiązkiem świadczenia pracy bezpośrednio związany jest obowiązek wykonywania przez pracownika poleceń przełożonego, jeżeli dotyczą one pracy, nie są sprzeczne z rodzajem pracy określonym w umowie o pracę ani z przepisami prawa.
Pracodawca może zastosować "dyscyplinarkę" podczas wypowiedzenia umowy o pracę >>
Polecenia pracodawcy, które pracownik ma obowiązek wykonywać, nie muszą dotyczyć wyłącznie poszczególnych czynności związanych ze świadczeniem pracy na zajmowanym stanowisku. Mogą dotyczyć również ogólnych obowiązków pracowniczych, np. przestrzegania obowiązującego czasu pracy czy dbałości o dobro pracodawcy i ochrony jego mienia, a także zachowania pracownika względem innych osób, m.in. współpracowników i klientów, bądź jego wyglądu zewnętrznego, jeżeli ma to związek z wykonywaną pracą. Jednak pracownik nie ma obowiązku wykonania poleceń, które nie pozostają w związku ze świadczoną pracą. Poleceniem niedotyczącym pracy jest np. zobowiązanie hydraulika do wykonania drobnych napraw w prywatnym mieszkaniu przełożonego.
Zakres obowiązków pracownika >>
Umowa o pracę określa stanowisko oraz rodzaj pracy, do której wykonywania pracownik się zobowiązuje. Zazwyczaj pracodawca zaznajamia pracownika także z zakresem zadań wykonywanych na konkretnym stanowisku, przedstawiając mu w formie ustnej lub pisemnej tzw. zakres obowiązków (opis czynności lub przykładowych zadań). Pracownik, któremu pracodawca polecił wykonywanie zadań niezgodnych z rodzajem umówionej pracy bądź przekraczających zakres jego obowiązków wynikających z zajmowanego stanowiska, zwłaszcza takich, które są niezgodne z jego kwalifikacjami, może odmówić ich wykonania.
Pracownik ma także prawo odmówić wykonywania poleceń sprzecznych z przepisami prawa i to nie tylko prawa pracy, lecz także prawa cywilnego, karnego czy administracyjnego.
Przeniesienie pracownicy w ciąży do innej pracy >>
Dopuszczalna jest również odmowa wykonania polecenia, gdy ma ono się odbywać w warunkach nieodpowiadających przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy, a więc stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika bądź innych osób.