Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, tj. podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności lub poleceń przełożonego, wykonywania czynności na rzecz pracodawcy nawet bez jego polecenia, a także w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania pracy. Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu uległ pracownik np. w czasie podróży służbowej (art. 3 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej).
Z tytułu wypadku przy pracy pracownikowi przysługują m.in. następujące świadczenia:
- zasiłek chorobowy,
- świadczenie rehabilitacyjne,
- zasiłek wyrównawczy,
- jednorazowe odszkodowanie,
- renta z tytułu niezdolności do pracy.
Zasiłek chorobowy oraz świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługują ubezpieczonemu w wysokości 100% podstawy wymiaru (art. 9 ust. 1 ustawy wypadkowej).
Jednak świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione umyślne lub spowodowane rażącym niedbalstwem naruszenie przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia. Świadczenie to nie przysługuje ubezpieczonemu również wtedy, gdy przyczynił się on w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, będąc w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub psychotropowych.
Ciężar udowodnienia okoliczności wskazujących, że wyłączną przyczyną wypadku było umyślne lub spowodowane rażącym niedbalstwem naruszenie przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spoczywa na pracodawcy. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 23 listopada 2004 r. (II UK 30/04), w którym stwierdził, że „winę lub rażące niedbalstwo pracownika poszkodowanego w wypadku przy pracy należy konkretnie udowodnić. Nie wystarczy wykazanie nieprzestrzegania przepisów bhp”.
W uzasadnieniu do wyroku z 4 grudnia 2008 r. (II UK 106/08, OSNP 2010/11–12/143) Sąd Najwyższy wskazał, że wyrażenie „rażące niedbalstwo” jest zachowaniem graniczącym z umyślnością, a zarazem takim, które nie daje podstaw, aby przypisać pracownikowi zamiar popełnienia czynu. Przez działanie z rażącym niedbalstwem należy rozumieć m.in. sytuację, w której poszkodowany pracownik zdaje sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa, gdyż zwykle ono występuje w takich okolicznościach faktycznych (tzn. gdy każdy przeciętnie przezorny człowiek ocenia je jako ewidentne), a mimo to z naruszeniem przepisów bhp naraża się na to niebezpieczeństwo, ignorując następstwa swojego zachowania. Niedbalstwo pracownika będące wyłączną przyczyną wypadku przy pracy wyłącza prawo do świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego tylko wtedy, gdy ma charakter rażący, a więc graniczący z umyślnością.
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Czy naruszenie przepisów bhp wpływa na prawo do zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego