System równoważny, oprócz swojej podstawowej formy, ma także dwie inne, zmodyfikowane wersje. Dotyczą one pracowników pracujących przy określonych rodzajach prac. Zmodyfikowane formy systemu równoważnego dotyczą pracowników pracujących przy dozorze urządzeń, pilnowaniu mienia czy ochronie osób.
Dozór urządzeń i pozostawanie w pogotowiu do pracy
Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 16 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (art. 136 k.p.). Cechą charakterystyczną tego systemu jest to, że bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od odpoczynku tygodniowego.
Praca przy dozorze urządzeń to praca polegająca na obserwowaniu w zakładzie pracy funkcjonowania urządzeń oraz na zapewnieniu prawidłowego działania takich maszyn. Natomiast praca polegająca na częściowym pozostawaniu w pogotowiu do pracy oznacza, że w tryb pracy pracownika wpisane jest oczekiwanie na efektywne wykonywanie pracy.
Kiedy można zastosować równoważny system czasu pracy >>
W systemie równoważnym przy dozorze mienia lub pozostawaniu w pogotowiu czas pracy pracownika może być przedłużony nie do 12, lecz aż do 16 godzin. Rekompensata przedłużonej pracy odbywa się tak samo jak w podstawowej wersji systemu równoważnego, czyli przez skrócenie pracy w innym dniu lub zwiększenie dni wolnych od pracy.
Jednak możliwość przedłużenia pracy do 16 godzin na dobę nie oznacza tego, że pracodawca musi w ten sposób planować pracę. Zgodnie z przepisem jest to możliwość, a nie obowiązek pracodawcy. W związku z tym może zdarzyć się tak, że przez większość czasu pracownik będzie pracował np. po 9 czy 10 godzin, a konieczność przedłużenia pracy do 16 godzin wystąpi jedynie kilka razy w miesiącu.
Przykład
Pracownika zatrudnionego przy dozorze urządzeń obowiązuje równoważny system czasu pracy z możliwością przedłużenia pracy do 16 godzin na dobę. W tym czasie zatrudnionych zostało jeszcze 6 innych pracowników do tego rodzaju pracy. Spowodowało to, że pracodawca planuje im pracę na zmiany, ale tylko po 8 godzin dziennie. Taka organizacja czasu pracy nie jest sprzeczna z charakterystyką równoważnego czasu pracy przy dozorze urządzeń.
Pracownikom zatrudnionym w tym systemie Kodeks pracy gwarantuje także tzw. odpoczynek równoważny. Bezpośrednio po zakończeniu pracy w przedłużonym wymiarze pracownikowi przysługuje prawo do odpoczynku przez taką samą liczbę godzin, jaką przepracował. Odpoczynek ten musi być zaplanowany w harmonogramie czasu pracy, a jego przerwanie może nastąpić jedynie w razie konieczności przeprowadzenia akcji ratunkowej lub usuwania skutków awarii. Odpoczynek ten jest niezależny od odpoczynku tygodniowego, który również powinien być zaplanowany w harmonogramie pracy.
Równoważny system czasu pracy w ujęciu tabelarycznym
@RY1@i26/2011/011/i26.2011.011.000.0006.101.jpg@RY2@
Przykład
Pracownik zatrudniony przy dozorze urządzeń na poniedziałek miał zaplanowaną pracę na 14 godzin, od 8.00 do 22.00. W związku z tym, aby zapewnić pracownikowi co najmniej 14-godzinny odpoczynek, pracodawca może zaplanować mu pracę na wtorek dopiero od godziny 12.00.
Ponadto pracodawca, planując pracę w tym systemie, musi pamiętać o ogólnych zasadach dotyczących bezpiecznej pracy pracowników.
Nadgodziny w równoważnym systemie czasu pracy >>
Omawianego systemu czasu pracy nie można stosować wobec:
- kobiet w ciąży,
- pracowników młodocianych,
- osób pracujących na stanowiskach, na których występują przekroczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
Praca przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób
Do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, jednak nie więcej niż do 3 miesięcy. Natomiast przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.
O tym, czy dane przypadki rzeczywiście uzasadniają przedłużenie okresu rozliczeniowego, będą decydować:
- strony układu zbiorowego pracy,
- pracodawca i zakładowa organizacja związkowa,
- sam pracodawca jako podmiot ustanawiający regulamin pracy bądź wydający ogłoszenie.
W sytuacji gdy u danego pracodawcy nie ma organizacji związkowej lub ta organizacja nie wyraża zgody na przedłużenie okresu rozliczeniowego, pracodawca może przedłużyć ten okres po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy.
Podstawa prawna:
- art. 135, 136, 137 Kodeksu pracy.