Zasady zatrudniania nauczycieli, jak również wymagane od nich kwalifikacje określa ustawa - Karta Nauczyciela. Dyrektor, przeprowadzając rozmowę z kandydatem do pracy na stanowisko nauczyciela, w pierwszej kolejności dokonuje oceny posiadanych kwalifikacji na podstawie przedłożonych dokumentów.
Kwalifikacje nauczycieli poświadczają:
- dyplom ukończenia szkoły wyższej lub zakładu kształcenia nauczycieli,
- zaświadczenie/świadectwo potwierdzające posiadane przygotowanie pedagogiczne.
Oceniając kwalifikacje kandydata na nauczyciela, dyrektor korzysta z art. 9 Karty Nauczyciela i do 31 sierpnia 2009 r. z przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli.
Z uwagi na to, że Karta Nauczyciela w sposób ogólny określa kwalifikacje nauczyciela, jak też w celu uniknięcia nieporozumień między kandydatem na nauczyciela a dyrektorem, Minister Edukacji Narodowej został upoważniony do określenia kwalifikacji, szczególnie ze wskazaniem poziomu wykształcenia i jego zakresu w odniesieniu do poszczególnych typów szkół i placówek.
Nowe zasady zatrudniania nauczycieli
Podpisane przez ministra rozporządzenie jest kolejnym aktem wykonawczym, który doprecyzował i uporządkował obecnie obowiązujące wymagania kwalifikacyjne. W związku z tym od roku szkolnego 2009/2010 dyrektorzy szkół będą korzystali z przepisów nowego rozporządzenia.
Novum w omawianym rozporządzeniu jest ustalenie, że nie tylko nauczyciele, którzy ukończyli studia na kierunku zgodnym z nauczanym przedmiotem lub rodzajem prowadzonych zajęć, muszą posiadać wymagane kwalifikacje. Będą je również mieć osoby, które ukończyły studia wyższe na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla danego kierunku w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje zakres nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć.
Bardziej elastycznie zostały uregulowane kwalifikacje wymagane od osób zatrudnionych jako nauczyciel w przedszkolach czy klasach I-III. W dotychczasowym stanie prawnym w sposób wyraźny rozdzielano kwalifikacje wymagane od nauczycieli przedszkoli i kwalifikacje nauczycieli klas I-III. Dyrektorzy nie mieli więc możliwości przenoszenia nauczycieli przedszkoli do szkoły podstawowej do klas niższych czy na odwrót w celu uniknięcia ich zwolnienia.
Na podstawie nowego rozporządzenia kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela zarówno w przedszkolach, jak i klasach I-III szkół podstawowych będzie posiadać osoba, która ukończyła studia wyższe na kierunku pedagogika w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym albo ukończyła zakład kształcenia nauczycieli w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym.
Kwalifikacje nauczycieli
Do częstych nieporozumień na linii dyrektor szkoły/placówki oświatowej-organ sprawujący nadzór pedagogiczny (kuratorium oświaty) dochodziło przy zatrudnianiu nauczycieli świetlicy, wychowawców w internatach czy pedagoga szkolnego. Z uwagi na brak szczegółowych uregulowań w dotychczasowych przepisach dyrektorzy oceniali kwalifikacje kandydatów na te stanowiska, wykorzystując swoje doświadczenie w pracy w oświacie i poprzednie, stare przepisy. Dlatego też na licznych spotkaniach z przedstawicielami ministerstwa zgłaszali konieczność uregulowania tej kwestii.
Od 1 września 2009 r. kwalifikacje do pracy na stanowisku nauczyciela wychowawcy w świetlicach szkolnych i internatach będzie posiadać m.in. osoba, która ma kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły.
Z kolei, aby pełnić funkcję pedagoga szkolnego w:
- liceach ogólnokształcących, liceach profilowanych, technikach uzupełniających i szkołach policealnych - kwalifikacje będzie posiadała osoba, która ukończyła:
- studia magisterskie na kierunku pedagogiki w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub
- studia magisterskie na dowolnym kierunku i studia podyplomowe w zakresie prowadzonych zajęć oraz posiada przygotowanie pedagogiczne,
- gimnazjach, zasadniczych szkołach zawodowych, przedszkolach, szkołach podstawowych, placówkach wychowania pozaszkolnego, placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania - osoba, która:
- ma kwalifikacje określone wyżej lub
- ukończyła studia pierwszego stopnia na kierunku pedagogiki w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, lub
- ukończyła studia pierwszego stopnia na dowolnym kierunku (specjalności) i studia podyplomowe z zakresu prowadzonych zajęć oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.
W rozporządzeniu, które wejdzie w życie 1 września 2009 r., zwiększono wymagania kwalifikacyjne w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w zasadniczych szkołach zawodowych. Nauczyciel zatrudniony w tego typu szkołach będzie musiał legitymować się wykształceniem co najmniej wyższym zawodowym oraz przygotowaniem pedagogicznym. Zwiększenie wymagań kwalifikacyjnych zostało podyktowane tym, że zasadnicze szkoły zawodowe są szkołami ponadgimnazjalnymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. W uzasadnionych przypadkach w szkołach zawodowych możliwe jest zatrudnienie osoby nieposiadającej kwalifikacji za zgodą organu prowadzącego i na zasadach określonych w Kodeksie pracy.
Całkowicie nowym uregulowaniem zawartym w rozporządzeniu jest określenie kwalifikacji do prowadzenia zajęć edukacyjnych w zakresie udzielania pierwszej pomocy w szkołach i placówkach systemu oświaty (przepis wejdzie w życie 1 września 2010 r.).
Podstawa prawna:
- art. 9 ustawy - Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674),
- rozporządzenie MENiS z 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (DzU nr 155, poz. 1288),
- projekt rozporządzenia MEN w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (podpisany przez Ministra Edukacji Narodowej 2 lutego 2009 r.).