Urlop wychowawczy – to bezpłatny urlop w wymiarze 3 lat udzielany na wniosek pracownika złożony minimum na 2 tygodnie przed planowanym jego rozpoczęciem, w celu sprawowania osobistej opieki nad małym dzieckiem w wieku do lat 4. Może on zostać udzielony zarówno matce, jak i ojcu dziecka lub jego opiekunom.
Pracownik, bez względu na to, czy korzystał już z urlopu wychowawczego do ukończenia przez dziecko 4 lat życia, może skorzystać z urlopu w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika.
Rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać z takiego urlopu przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy.
Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu wychowawczego.
Warunkiem koniecznym do jego otrzymania jest pozostawanie w stosunku pracy minimum 6 miesięcy. Do tego okresu wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia.
Urlop nie musi zostać wykorzystany jednorazowo, ale też nie więcej niż w 4 częściach. Odwołanie z urlopu pracownika może nastąpić tylko wtedy, gdy jest wykorzystywany niezgodnie z przeznaczeniem (np. kobieta opiekująca się dzieckiem podejmuje w tym czasie zatrudnienie w innym miejscu). W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Okres urlopu wychowawczego wliczany jest do okresu zatrudnienia u pracodawcy, u którego pracownik pracował przed pójściem na urlop. Po złożeniu przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę ani też rozwiązać umowy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Jeżeli pracownik złoży wniosek o urlop wychowawczy po dokonaniu przez pracodawcę czynności zmierzającej do rozwiązania stosunku pracy, umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności.
Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca zobowiązany jest zatrudnić pracownika na stanowisku równorzędnym lub innym zgodnym z jego kwalifikacjami, ale nie za niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.
Podczas urlopu można się ubiegać o dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w tym okresie. Świadczenie to ma charakter zależny i przysługuje tylko osobom uprawnionym do otrzymywania zasiłku rodzinnego. Co do zasady dodatek wypłacany jest przez okres korzystania z urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż 24 miesiące kalendarzowe.