Urlop na żądanie – to urlop, który ze swej istoty ma zapewnić pracownikowi czas wolny w sytuacjach trudnych z góry do przewidzenia. Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni takiego urlopu w każdym roku kalendarzowym. Żądanie udzielenia urlopu powinno zostać zgłoszone najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Zawiadomienie o zamiarze skorzystania z urlopu może zostać dokonane w dowolnej formie
Łączny wymiar takiego urlopu nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy.
Urlop na żądanie jest częścią urlopu, do którego pracownik nabywa prawo po przepracowaniu jednego miesiąca (pierwszy urlop) lub z dniem 1 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, w którym pracownik podjął pierwszą pracę (kolejny urlop).
Urlop na żądanie to szczególny sposób wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Może zostać wykorzystany jednorazowo w całości bądź częściami według potrzeb pracownika.
Tylko w bardzo wyjątkowych sytuacjach pracodawca może odmówić jego udzielenia, w szczególności jeśli pracownik korzysta ze swojego prawa w sposób sprzeczny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub z zasadami współżycia społecznego. W tej sytuacji pracodawca może potraktować nieobecność pracownika jako nieusprawiedliwioną, mimo złożenia przez pracownika żądania udzielenia urlopu. Pracodawca może również odmówić pracownikowi skorzystania z urlopu na żądanie, jeśli byłoby to sprzeczne z zasadą dbałości o dobro i mienie pracodawcy (art. 100 § 2 pkt 4 k.p.).
Nieuzasadniona odmowa jego udzielenia stanowi natomiast wykroczenie, za które pracodawcy grozi kara grzywny.
Niemożność wykorzystania urlopu udzielonego na żądanie z powodu niezdolności do pracy wywołanej chorobą pracownika powoduje, że pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi urlopu na żądanie w terminie późniejszym.
Każdy z pracodawców ma obowiązek ewidencjonowania udzielonych w danym roku dni urlopu na żądanie oraz wpisywania ich do świadectwa pracy, w którym należy podać liczbę dni i godzin wykorzystanego urlopu na żądanie.
W przypadku niewykorzystania urlopu na żądanie w danym roku kalendarzowym, urlop ten w następnym roku kalendarzowym stanie się normalnym urlopem wypoczynkowym, z którego pracownik będzie korzystał na zasadach ogólnych.