Służba medycyny pracy – to zbiorcze określenie lekarzy, pielęgniarek, psychologów i innych osób o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań w celu ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków środowiska pracy i sposobu jej wykonywania. Osoby te są powołane do sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w tym kontroli zdrowia pracujących.
Dokonując systematycznej kontroli zdrowia pracujących, służba medycyny pracy wpływa na aktywne oddziaływanie na poprawę warunków pracy przez pracodawcę i ograniczania w ten sposób ryzyko zawodowe. Działania służby obejmują również procedury i badania służące ocenie zdrowia pracujących ukierunkowane na identyfikowanie tych elementów stanu zdrowia, które pozostają w związku przyczynowym z warunkami pracy. W ramach kontroli zdrowia osoby pracujące otrzymują informacje i wskazania lekarskie odnośnie do sposobów zapobiegania niekorzystnym zmianom w stanie zdrowia.
Jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są:
- jednostki podstawowe: tj. zoz tworzone i utrzymywane w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej wydzielone, lekarze wykonujący indywidualną praktykę lekarską, indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską lub wykonujący zawód w formie grupowej praktyki lekarskiej,
- wojewódzkie ośrodki medycyny pracy.
Osoby realizujące zadania tej służby są niezależne od pracodawców, pracowników i ich przedstawicieli oraz innych podmiotów, na których zlecenie realizują zadania tej służby.
Służba medycyny pracy realizuje m.in. zadania z zakresu:
- ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie, w szczególności przez współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny czynników występujących w środowisku pracy oraz sposobów wykonywania pracy mogących mieć ujemny wpływ na zdrowie,
- sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w szczególności przez: wykonywanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych przewidzianych w Kodeksie pracy, orzecznictwo lekarskie do celów przewidzianych w Kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie, ocenę możliwości wykonywania pracy lub pobierania nauki uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy lub nauki, prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii zawodowej, wykonywanie szczepień ochronnych, monitorowanie stanu zdrowia osób pracujących zaliczanych do grup szczególnego ryzyka, a zwłaszcza osób wykonujących pracę w warunkach przekroczenia normatywów higienicznych, młodocianych, niepełnosprawnych oraz kobiet w wieku rozrodczym i ciężarnych,
- prowadzenia ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią zawodową,
- organizowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy, służby lub pobierania nauki,
- informowania pracowników o zasadach zmniejszania ryzyka zawodowego.
Badania wstępne, okresowe i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne są wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia z podstawową jednostką służby medycyny pracy.