Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) – to działająca od 1919 r. międzyrządowa organizacja zajmująca się sprawami społecznymi. Ma charakter trójstronny: reprezentanci pracowników i przedsiębiorców mają udział w jej pracach z takim samym statusem, jaki mają rządy. Liczba krajów członkowskich MOP wynosi obecnie 181 państw. Składa się ze zbierającego się co roku zgromadzenia ogólnego – Międzynarodowej Konferencji Pracy, rady wykonawczej – Rady Administracyjnej oraz stałego sekretariatu – Międzynarodowego Biura Pracy. Organizacja działa również przez pomocnicze zgromadzenia, takie jak regionalne konferencje, komitety przemysłowe i spotkania ekspertów.
Podstawowym zadaniem MOP jest poprawa warunków życia i pracy przez ustanowienie wszechstronnego kodeksu prawa i praktyki.
Swoją funkcję MOP realizuje przez Konwencje i Zalecenia. Każda Konwencja jest aktem prawnym regulującym pewne aspekty administracji pracy, dobrobytu społecznego lub praw człowieka.
Ratyfikacja powoduje podwójne zobowiązanie państwa członkowskiego: jest to zarówno formalna zgoda na stosowanie ustaleń Konwencji, jak i wykazanie chęci akceptacji międzynarodowych środków nadzoru.
Niespotykaną gdzie indziej cechą Konwencji MOP jest to, że treść każdej konwencji powstaje w zgodnej współpracy rządów, przedsiębiorców i pracowników. Brak zgody którejś ze stron praktycznie wyklucza jej powstanie.
Konwencje MOP obejmują szeroki obszar problemów społecznych, włączając w to problemy podstawowych praw człowieka (takich jak wolność stowarzyszeń, zniesienie pracy przymusowej i likwidacja dyskryminacji w zatrudnieniu), minimalnej płacy, administracji pracy, stosunków pracy, polityki zatrudnienia, warunków pracy, zabezpieczenia socjalnego, bhp oraz zatrudnienia na morzu.
Zalecenie jest podobne do Konwencji, jednak nie podlega ratyfikacji – określa bardziej szczegółowe dyrektywy. Oba akty prawne definiują standardy, określają i stymulują model dla prawodawstwa i praktyki w państwach członkowskich.
Konwencje i Zalecenia tworzą Międzynarodowy Kodeks Pracy. Standardy wprowadzone do Kodeksu przekraczają znaczenie poszczególnych tematów, do których się odnoszą. Wprowadzają one zastosowanie znacznej liczby zasad wyrażonych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Paktach Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych przez włączenie ich do porozumień o światowym zasięgu. Kodeks ma znaczący wpływ na rozwój prawodawstwa socjalnego na całym świecie.
Kontrolę przyjętych na siebie przez państwa zobowiązań MOP sprawuje przez dwa organy: Komitet Ekspertów ds. Stosowania Konwencji i Zaleceń, składający się ze znanych prawników, którego zadaniem jest formułowanie swoich uwag na całkowicie niezależnej podstawie oraz trójstronny Komitet Stosowania Konwencji i Zaleceń, który obraduje jawnie i dyskutuje, na podstawie sprawozdania Komitetu Ekspertów, na temat spraw uznanych przezeń za najważniejsze.
Wśród innych zadań MOP możemy wskazać także:
- oferowanie współpracy technicznej w zakresie szkolenia zawodowego i rehabilitacji zawodowej, polityki zatrudnienia, administracji pracy, prawa pracy i stosunków pracy, warunków pracy, spółdzielczości, zabezpieczenia społecznego, statystyki pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
- promowanie rozwoju niezależnych organizacji pracodawców i pracowników,
- szkolenie członków tych organizacji.
W Polsce współpracą z Międzynarodową Organizacją Pracy zajmuje się Zespół problemowy ds. współpracy z Międzynarodową Organizacją Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.