Do istotnych zobowiązań zakładu pracy należy także konieczność dokonywania potrąceń składek związkowych z wynagrodzeń pracowników oraz udostępnianie pomieszczeń i urządzeń na działalność związkową.
Zobowiązania informacyjne związków wobec pracodawcy
Aby można było mówić o jakiejkolwiek współpracy i zobowiązaniach pracodawcy wobec organizacji związkowej, pracodawca w pierwszej kolejności powinien ustalić, czy w jego zakładzie pracy działa związek zawodowy.
Artykuł 251ustawy o związkach zawodowych wprowadza zasadę, zgodnie z którą uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują włącznie organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących:
• pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo
• funkcjonariuszami pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji.
Nie jest to jednak kwestia jednorazowej informacji. Na każdą organizację związkową - bez względu na jej liczebność - został nałożony obowiązek przedstawiania co kwartał (według stanu na ostatni dzień kwartału) w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po tym kwartale, pracodawcy albo dowódcy jednostki informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji. Informacja musi zawierać dokładne wskazanie liczby członków związku należących do poszczególnych grup wymienionych powyżej (pracowników, wykonawców, funkcjonariuszy). Jest to związane z tym, że organizacja związkowa, nawet bardzo liczna, dopiero wówczas uzyskuje uprawnienia, gdy co najmniej 10 z jej członków to osoby należące do tych trzech grup.
Przykład
Członkami związku zawodowego działającego u pracodawcy X jest 5 pracowników, 2 wykonawców, 4 osoby wykonujące umowy agencyjne. Organizacja ta - mimo że zrzesza więcej niż 10 członków - nie posiada żadnych uprawnień spośród przyznawanych zakładowym organizacjom związkowym.
Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2004 r., (II PK 41/04, OSNP 2005/8/107), w którym wskazano, że członek zarządu zakładowej organizacji związkowej zrzeszającej mniejszą liczbę pracowników od określonej w art. 251 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych nie korzysta z ochrony przed wypowiedzeniem stosunku pracy.
Udostępnianie pomieszczeń i urządzeń
Nałożonego na pracodawcę obowiązku udostępnienia zakładowej organizacji związkowej pomieszczeń i urządzeń technicznych niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej w zakładzie pracy nie można traktować jako obowiązku względnego. Mogłaby na to wskazywać konieczność zawarcia w tej kwestii umowy z organizacją związkową. W razie gdyby nie doszło do zawarcia takiej umowy, pracodawca nie jest związany koniecznością przekazania pomieszczeń i urządzeń związkowi. Trzeba jednak rozróżnić brak porozumienia ze względu na rozbieżności w trakcie negocjacji od odmowy zawarcia takiej umowy.
Przykład
Związek zawodowy wystąpił do pracodawcy o udostępnienie pomieszczenia na biuro związku. Pracodawca stwierdził, że nie zawrze umowy w tym zakresie. Takie działanie pracodawcy może zostać uznane za utrudnianie prowadzenia działalności związkowej zagrożone karą grzywny albo ograniczenia wolności (art. 35 ustawy).
Umowa powinna określać m.in. takie kwestie, jak:
• zasady eksploatacji lokalu i sprzętu,
• sposób uiszczania wszelkich opłat eksploatacyjnych,
• odpłatność za lokal lub sprzęt (ustawa nie nakłada obowiązku udostępnienia bezpłatnego).
Należy wskazać, że organizacja związkowa odpowiada za szkody wyrządzone w udostępnionym jej lokalu lub sprzęcie na zasadach ogólnych wskazanych w art. 415 k.c.
Potrącanie składek związkowych z wynagrodzeń
Pracodawca, na pisemny wniosek zakładowej organizacji związkowej i za pisemną zgodą pracownika, jest obowiązany pobierać z wynagrodzenia pracownika składkę związkową w zadeklarowanej przez niego wysokości. Kwoty pobranych składek pracodawca zobowiązany jest niezwłocznie przekazywać na rachunek bankowy wskazany przez zakładową organizację związkową.
W przypadku zatem gdy pracodawca otrzyma w tej kwestii wniosek zakładowej organizacji związkowej z pisemną zgodą pracownika, nie może uchylić się do tego obowiązku.
Warunkiem jest jednak to, aby wniosek organizacji związkowej co najmniej:
• miał formę pisemną,
• wskazywał numer rachunku bankowego, na który powinny zostać odprowadzane składki,
• określał wysokość pobieranej składki,
• zawierał pisemną zgodę pracownika na dokonywanie potrąceń.
Wniosek związku zawodowego może dotyczyć także grupy jego członków. W tym przypadku powinien zawierać listę tych osób, ze wskazaniem konkretnych kwot zadeklarowanych składek. Istotnym elementem są podpisy pracowników potwierdzające wyrażenie zgody na dokonywanie potrąceń.
Nie można zapominać, że każdy pracownik, który wyraził zgodę na potrącanie składki, może w każdej chwili tę zgodę wycofać.
Przekazywanie składek następuje w tym przypadku jedynie w formie przelewu. Wskazane wyżej określenie „niezwłocznie” oznacza, że przelew powinien zostać dokonany najpóźniej pierwszego dnia roboczego po dokonaniu naliczenia składek.
Ważne!
Koszty przelewów będą obciążać pracodawcę jako podmiot ustawowo zobowiązany do ich dokonywania, jeśli nie zawarł on z organizacją związkową umowy dotyczącej refundacji tych kosztów.
Pracodawca (lub inna osoba zobowiązana do dokonywania tych czynności w imieniu pracodawcy), który nie dopełnia obowiązku potrącania i odprowadzania składek związkowych z wynagrodzeń pracowników, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Marek Rotkiewicz