Obowiązki konsultacyjno-informacyjne pracodawcy wobec związku zawodowego

W związku z uprawnieniami organizacji związkowych na pracodawcy ciąży wobec nich wiele obowiązków o charakterze konsultacyjno-informacyjnym.

Jeżeli w zakładzie pracy działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje interesy swoich członków. Natomiast pracownik niezrzeszony w związku zawodowym ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących pracowników będących członkami związków zawodowych. Warunkiem jest wyrażenie zgody przez pracownika na obronę jego interesów przez samodzielnie wybraną organizację związkową.

Kompetencje opiniodawczo-konsultacyjne

Pracodawca ma obowiązek zawiadomić reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową o zamiarze wypowiedzenia mu umowy o pracę zawartej na czas określony. W zawiadomieniu pracodawca powinien wskazać przyczyny uzasadniające wypowiedzenie umowy.

Jeśli związek zawodowy uzna, że wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione, może w terminie 5 dni od dnia otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie umotywowane zastrzeżenia, gdy:

• pracodawca nie zawarł ze związkami zawodowymi takiego porozumienia w sprawie zwolnień grupowych,
• pracodawca dokonuje zwolnień indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracowników, chyba że zwolnienie dotyczy pracowników podlegających szczególnej ochronie, ponieważ pracowników szczególnie chronionych można zwolnić tylko, jeżeli zakładowa organizacja związkowa nie zgłosi sprzeciwu w terminie 14 dni od dnia jego wniesienia.

Powyższej zasady nie stosuje się w przypadku:

• ogłoszenia likwidacji lub upadłości pracodawcy,
• przeprowadzania zwolnień grupowych, jeśli pracodawca zawarł ze związkami zawodowymi porozumienie regulujące zasady zwolnień.

Takie same zasady obowiązują w przypadku wypowiedzenia pracownikowi warunków pracy i płacy (art. 42 § 1 k.p.).

Decyzja o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika również powinna zostać podjęta po zaciągnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Jeżeli organizacja związkowa posiada zastrzeżenia co do rozwiązania umowy, powinna je wyrazić niezwłocznie, lecz nie później niż w ciągu 3 dni od otrzymania informacji o zamiarze rozwiązania umowy.

Pracodawca nie jest zobowiązany do uwzględnienia opinii organizacji związkowej, jednak zaniechanie tego obowiązku uzasadnia wystąpienie przez pracownika z roszczeniem o:

• przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach,
• odszkodowanie.

Związek zawodowy może również wyrazić swoje stanowisko w sprawie nałożenia na pracownika kary porządkowej, jeżeli pracownik wniesie sprzeciw od takiej kary. Pracodawca powinien otrzymać opinię związku zawodowego (termin nie jest określony przepisami), aby w przypadku odrzucenia sprzeciwu zmieścił się w terminie 14 dni.

Obowiązki informacyjne

Pracodawca jest zobligowany do udzielenia związkowi zawodowemu – na jego żądanie – informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej. W szczególności należy udzielać informacji odnoszących się do warunków pracy i zasad wynagradzania. Należy jednak wyraźnie wskazać, że nie daje to związkowi zawodowemu dostępu do informacji objętych tajemnicą.

Szczególny rodzaj obowiązków informacyjnych spoczywa na pracodawcy użytkowniku w związku z zatrudnianiem pracowników tymczasowych. Taki pracodawca musi poinformować związek zawodowy reprezentatywny w rozumieniu art. 241¹⁵ k.p. o zamiarze powierzenia wykonywania pracy pracownikowi tymczasowemu. Informację taką należy przekazać w sytuacji przedłużenia lub ponowienia powierzenia wykonywania obowiązków takiemu pracownikowi.

Istnieją 2 oddzielne tryby informowania związku zawodowego o zatrudnieniu pracownika tymczasowego:

• pierwszy, gdy praca ma być powierzona na okres do 6 miesięcy,
• drugi, gdy zatrudnienie ma nastąpić na okres dłuższy.

Natomiast jeżeli dochodzi do przejścia zakładu pracy – w całości lub części – na innego pracodawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca mają obowiązek pisemnego poinformowania związków zawodowych o:

• przewidywanym terminie przejęcia,
• przyczynach prawnych i ekonomicznych przejścia,
• skutkach socjalnych dla pracowników,
• zamierzonych działaniach dotyczących warunków zatrudnienia tych pracowników, w szczególności warunkach pracy, płacy oraz przekwalifikowania zawodowego.

Gdy u pracodawcy nie działają związki zawodowe, informację taką należy przekazać pracownikom co najmniej na 30 dni przed planowanym przejęciem.

W przypadku gdy dotychczasowy lub nowy pracodawca zamierzają podjąć działania w sprawie warunków zatrudnienia, są obowiązani podjąć negocjacje z zakładowymi organizacjami związkowymi. Termin podjęcia negocjacji nie może być dłuższy niż 30 dni od dnia przekazania informacji o zamiarze podjęcia takich działań. Gdy porozumienia nie uda się osiągnąć, pracodawca musi jedynie uwzględnić ustalenia poczynione w toku negocjacji.

Zwolnienia grupowe

Pracodawca, który zamierza przeprowadzić zwolnienia grupowe w zakładzie pracy, ma obowiązek skonsultować swoje plany z zakładowymi organizacjami związkowymi. Konsultacja ta dotyczy możliwości uniknięcia lub zmniejszenia rozmiaru zwolnień grupowych. Obejmuje także sprawy pracownicze związane z tym zwolnieniem, w tym możliwości przekwalifikowania lub przeszkolenia zawodowego oraz możliwości uzyskania innego zatrudnienia przez zwalnianych pracowników.

Pracodawca pisemnie informuje zakładowe organizacje związkowe o:

• przyczynach zamierzonego zwolnienia,
• liczbie zatrudnianych pracowników i grupach zawodowych, do których należą,
• grupach zawodowych objętych zamiarem zwolnienia grupowego,
• okresie, w ciągu którego nastąpią zwolnienia grupowe,
• kolejności przeprowadzania zwolnień,
• propozycjach rozstrzygnięć spraw pracowniczych związanych ze zwolnieniami.

Ponadto w toku prowadzonych konsultacji pracodawca ma obowiązek przekazywać związkom zawodowym informacje mogące mieć wpływ na przebieg oraz treść porozumienia. Informacje należy przekazywać w odpowiednim terminie, aby związki zawodowe mogły zgłosić w toku prowadzonych konsultacji swoje uwagi dotyczące omawianych spraw.

Podstawa prawna:

• ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.),
• art. 42 § 1, art. 241¹⁵ Kodeksu pracy.