Osoby, które z przyczyn zdrowotnych utraciły możliwość zarabiania na dotychczasowym poziomie, mogą starać się o uzyskanie zasiłku wyrównawczego. Aby nabyć prawo do jego otrzymywania, należy najpierw uzyskać orzeczenie lekarskie stwierdzające potrzebę przeprowadzenia u pracownika rehabilitacji zawodowej.
Do wydawania takich orzeczeń uprawnieni są lekarze:
• wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy lub
• lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Oprócz uzyskania stosownego orzeczenia lekarskiego prawo do zasiłku będą miały osoby, wykonujące pracę:
• w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej lub
• u pracodawcy, ale na wyodrębnionym stanowisku pracy, które jest dostosowane do potrzeb adaptacji zawodowej pracownika albo przyuczenia go do określonej pracy.
Wysokość zasiłku
Zasady przyznawania zasiłku wyrównawczego oraz ustalania jego wysokości uregulowane zostały w przepisach art. 23-26 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm. - zwana dalej ustawą o zasiłkach).
Zasiłek wyrównawczy przysługuje tylko tym pracownikom, którzy wykonując pracę zgodnie z wyżej wskazanymi zasadami, osiągają wynagrodzenie niższe niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie osiągane przez nich w okresie 12 miesięcy poprzedzających rehabilitację.
Jak uśrednić wysokość płacy
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę do ustalenia wysokości dodatku wyrównawczego oblicza się według zasad, które obowiązują przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (art. 36-42 ustawy o zasiłkach).
Zasadniczo zatem podstawę ustala się według wynagrodzenia, które zostało pracownikowi wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia rehabilitacji zawodowej.
WaŻne!
Zasiłek wyrównawczy przysługuje tylko w okresie rehabilitacji zawodowej, maksymalnie przez okres 24 miesięcy.
Ile pracownik może otrzymać
Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem ustalonym na podstawie wyżej wskazanych zasad a wynagrodzeniem, które osiąga pracownik w trakcie rehabilitacji zawodowej.
Przykład
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie otrzymywane przez pracownika przed rozpoczęciem rehabilitacji zawodowej - po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne wynosiło 2500 zł, w trakcie rehabilitacji zawodowej (również pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne) wynosi zaś 1900 zł. A zatem dodatek wyrównawczy będzie wynosił 600 zł.
Absencja pracownika obniża wysokość zasiłku
Nieobecności pracownika spowodowane usprawiedliwionymi przyczynami skutkują obniżeniem zasiłku o 1/30 za każdy dzień tej nieobecności. Jeżeli natomiast pracownik zachoruje w trakcie rehabilitacji i będzie korzystał ze zwolnienia w związku z czasową niezdolnością do pracy, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zasiłek wyrównawczy traktowany jest na równi z wynagrodzeniem (art. 39 ustawy o zasiłkach).
Brak prawa do zasiłku
Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje pracownikom, którzy, mimo że spełniają wyżej wymienione warunki, są uprawnieni do emerytury lub renty.
Ponadto prawo pracownika do zasiłku ustanie:
• z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia pracownika do innej pracy,
• jeżeli z uwagi na stan zdrowia pracownika rehabilitacja zawodowa stała się niecelowa.
O niecelowości dalszego prowadzenia rehabilitacji orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Od takiego orzeczenia pracownik ma prawo wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS.
WaŻne!
Sprzeciw od orzeczenia o niecelowości dalszego prowadzenia rehabilitacji wnosi się w terminie 14 dni, licząc od wydania orzeczenia.
Zasiłek wyrównawczy i dodatek wyrównawczy to nie to samo
Od zasiłku wyrównawczego należy odróżnić dodatek wyrównawczy, który przysługuje określonym pracownikom i którego obowiązek wypłacania ciąży na pracodawcy. Jest on uzupełnieniem wynagrodzenia pracownika w określonych warunkach, które wypłaca pracodawca. Dodatek wyrównawczy przysługuje pracownikom, którzy na skutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy staną się niezdolni do wykonywania dotychczasowej pracy, a jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przyzna takiemu pracownikowi prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jeżeli lekarz medycyny pracy, który sprawuje profilaktyczną opiekę lekarską u danego pracodawcy, orzeknie niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy na skutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy, pracodawca powinien przenieść pracownika do innej pracy, do której wykonywania nie będzie przeciwwskazań lekarskich. Jeżeli praca, do której przenoszony jest pracownik, miałaby skutkować obniżeniem jego wynagrodzenia, pracodawca musi wypłacać dodatek wyrównawczy do wynagrodzenia przez okres 6 miesięcy.
Obliczanie wysokości dodatku
Dodatek wyrównawczy stanowi różnicę między wynagrodzeniem z okresu, który poprzedza przeniesienie, a wynagrodzeniem, które pracownik otrzymuje po zmianie stanowiska pracy (§ 7 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - DzU nr 62, poz. 289 ze zm.). Wynagrodzenie niezbędne do ustalenia dodatku wyrównawczego oblicza się według takich zasad jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.
Należy podkreślić, że osoby spełniające wymagania do uzyskania zasiłku wyrównawczego mogą zostać przeniesione przez pracodawcę na inne dostosowane stanowisko pracy, zarówno gdy przyczyną obniżenia ich sprawności zawodowej jest choroba zawodowa lub wypadek przy pracy, jak i wówczas gdy u podstaw zmniejszenia wydajności leżały pozostałe choroby lub wypadki.
Marianna Fulara