Do grupy zawodowej, dla której środki na wynagrodzenia gwarantuje w większości państwo, należą nauczyciele.
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.) - ustala zarówno składniki wynagrodzenia, jak i elementy mające wpływ na jego wysokość.
Wynagrodzenie nauczycieli składa się:
• z wynagrodzenia zasadniczego,
• dodatków:
- za wysługę lat,
- motywacyjnego,
- funkcyjnego,
- za warunki pracy,
• wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
• nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych, takich jak dodatek mieszkaniowy, dodatek wiejski.
Ustawodawca uzależnił wysokość otrzymywanego wynagrodzenia od spełnienia przez nauczyciela określonych warunków, a mianowicie:
• stopnia awansu zawodowego nauczyciela,
• posiadanych kwalifikacji,
• wymiaru zajęć obowiązkowych.
Natomiast wysokość dodatków uzależnił odpowiednio od:
• okresu zatrudnienia,
• jakości świadczonej pracy,
• wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć,
• powierzonego stanowiska,
• trudnych, uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia warunków pracy.
Państwo określa nauczycielom wyłącznie wysokość minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego, jak też sposób ustalania wysokości wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy.
Pozostałe składniki wynagrodzenia, takie jak wysokości dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy, a także szczegółowy sposób obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe oraz za godziny doraźnych zastępstw, ustalają corocznie w drodze regulaminów obowiązujących od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku organy prowadzące szkoły, będące jednostkami samorządu terytorialnego.
Jednym ze składników wynagrodzenia nauczycieli jest dodatek motywacyjny. W rozporządzeniu MENiS z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli (DzU nr 22, poz. 181 ze zm.) określono jedynie ogólne warunki przyznawania nauczycielom tego dodatku. Natomiast na organ prowadzący szkołę zgodnie z Kartą Nauczyciela nałożono obowiązek określenia wysokości stawek tego dodatku.
Przy ustalaniu wysokości dodatku należy brać pod uwagę przede wszystkim:
• osiągnięcia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze,
• jakość świadczonej pracy,
• ocenę pracy,
• zaangażowanie w realizacji zadań statutowych szkoły, zajęć i czynności związanych z przygotowaniem się do nich, oraz doskonaleniem zawodowym.
Należy pamiętać, że od 5 kwietnia 2000 r. został zlikwidowany jeden ze składników wynagrodzenia, a mianowicie dodatek specjalistyczny. Jednak nauczyciele pozostający w zatrudnieniu za dzień 6 kwietnia 2000 r. i pobierający ten dodatek zachowują do niego prawo do czasu uzyskania wyższego stopnia awansu zawodowego.
Regulamin wynagradzania obowiązuje w roku bieżącym, gdy Sejm nie uchwali ustawy budżetowej na rok następny. W takiej sytuacji stosuje się regulamin obowiązujący w roku poprzednim, nie dłużej jednak niż przez okres 2 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej. Ponieważ ustawa budżetowa na rok 2008, którą podpisał prezydent 30 stycznia 2008 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z 5 lutego 2008 r. (DzU nr 19, poz. 117), regulaminy wynagradzania z roku 2007 będą mogły obowiązywać najdłużej do 4 kwietnia 2008 r.
Regulamin wynagradzania nauczycieli musi być uzgodniony z działającymi w oświacie związkami zawodowymi. Gdyby jednak regulamin ten nie został uzgodniony przez strony, wówczas nauczyciele otrzymają tylko wynagrodzenie zasadnicze oraz te dodatki, które były im przyznane na okres wykraczający poza dany rok kalendarzowy (np. dodatek motywacyjny). Pozostałe składniki wynagrodzenia, których wysokość uzależniona jest od zapisów regulaminu mogą być wypłacone dopiero po jego wejściu w życie, ale z mocą od 1 stycznia.
Może zdarzyć się, że organ prowadzący z braku środków finansowych w nowym regulaminie wynagradzania, który wszedł w życie 1 stycznia 2008 r., wprowadzi zapis, że niektóre dodatki będą przyznawane w niższej wysokości lub nie będą w ogóle przyznawane. W sytuacji gdy dodatki, które zostały przyznane do końca lutego br., nie wymagają od pracodawcy podejmowania żadnych działań. Nie zachodzi więc konieczność dokonywania jakichkolwiek wypowiedzeń, jak również potrąceń wypłaconych dodatków, których nie przewiduje nowy regulamin.
Natomiast gdyby dodatki zostały przyznane na ściśle określony czas, np. do końca marca br., wówczas pracownik zachowuje do niego prawo do końca okresu, na jaki został przyznany.
Należy zaznaczyć, że w stosunku do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania nie stosuje się art. 42 k.p., natomiast zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1998 r. (III ZP 5/98, OSNP 1998/22/647). Wynagrodzenie mianowanego nauczyciela zawyżone w stosunku do przepisów płacowych nie podlega zmianie w trybie art. 39 ust. 1 Karty Nauczyciela, lecz wymaga uprzedzenia równego okresowi wypowiedzenia.
Za takim stanowiskiem przemawia brak regulacji dotyczących kwestii związanych ze stosowaniem odpowiednich przepisów, w sytuacji gdy strony (jednostka samorządu terytorialnego i związki zawodowe) nie uzgodniły treści regulaminu w określonym terminie.
Regulamin wynagradzania obowiązuje po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia go w dzienniku urzędowym odpowiedniego województwa.
Średnie wynagrodzenie nauczyciela stażysty stanowi co najmniej 82% kwoty bazowej określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej. W 2008 r. jest to kwota 2074,15 zł, oznacza to, że średnie wynagrodzenie tej grupy pracowników wynosi 1700,80 zł.
Średnie wynagrodzenie pozostałych nauczycieli stanowi dla:
• nauczyciela kontraktowego - 125% (2126 zł),
• nauczyciela mianowanego - 175% (2976,64 zł),
• nauczyciela dyplomowanego - 225% (3826,80 zł)
średniego wynagrodzenia nauczyciela stażysty.
Przykładowy wzór regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania i wypłacania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego, szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw nauczycieli zamieszczony jest na stronie internetowej „Serwisu PP”.
Ewa Preis
radca prawny