Prowadzenie działalności gospodarczej w razie stwierdzonej niezdolności do pracy (ZUS ZLA) może być uznane przez ZUS za wykonywanie pracy zarobkowej w trakcie zwolnienia lekarskiego lub wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego przeznaczeniem i skutkować utratą prawa do świadczenia chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego. Możliwość przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej zależy od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy.
UZASADNIENIE
Zasiłek chorobowy przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym dobrowolnie lub obowiązkowo. Obowiązkowo ubezpieczeniem chorobowym są objęte m.in. osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczenie chorobowe jest, co do zasady, dobrowolne. Jednak do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić tylko te osoby, które obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
W przypadku gdy osoba jest objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu umowy o pracę, to z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczenia te są dla niej, co do zasady, dobrowolne. Taka osoba nie spełnia wówczas warunków do objęcia jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. W takiej sytuacji, gdy osoba jest jednocześnie zatrudniona i prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, może uzyskać prawo do zasiłku chorobowego jedynie z tytułu zatrudnienia.
WAŻNE!
Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego może przystąpić osoba, która obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej jest objęty pracownik, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Wówczas ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla takiej osoby obowiązkowe również z działalności, co oznacza, że może ona przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
PRZYKŁAD
Anna K. jest zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy i z tego tytułu otrzymała wynagrodzenie za luty 2011 r. w kwocie 685,50 zł. W lutym br. rozpoczęła również prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Ze względu na to, że jej miesięczne wynagrodzenie jest niższe od minimalnego (w 2011 r. jest to kwota 1386 zł), powinna się zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Może się również zgłosić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jeśli to zrobi, w razie niezdolności do pracy może uzyskać zasiłek chorobowy zarówno z tytułu zatrudnienia, jak i z tytułu prowadzenia działalności. Jeśli nie przystąpi do ubezpieczenia chorobowego z tytułu działalności, może starać się o zasiłek chorobowy jedynie z tytułu zatrudnienia.
W przypadku gdy pracownik przedkłada swojemu pracodawcy zwolnienie lekarskie, nie powinien prowadzić działalności gospodarczej, gdyż może być to uznane za wykonywanie pracy zarobkowej w trakcie zwolnienia lekarskiego lub za wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem. W konsekwencji może to skutkować utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego.
Przez pracę zarobkową należy rozumieć każdą pracę przynoszącą przychód ubezpieczonemu, niezależnie od jej podstawy prawnej, tzn. czy jest świadczona na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej czy w ramach własnej działalności gospodarczej. Dotyczy to również wykonywania pracy „na czarno”.
Jednak sądy podkreślają w orzeczeniach, że wykonywanie pewnych czynności, które mają służyć zachowaniu prowadzonej działalności, nie powinny być uznawane za wykonywanie pracy zarobkowej w trakcie zwolnienia lekarskiego. Na przykład, można wskazać wyrok Sądu Najwyższego z 6 maja 2009 r. (II UK 359/2008; OSNP 2001/1–2/16), w którym uznał on, że wykonywanie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą w okresie orzeczonej niezdolności do pracy czynności formalno-prawnych związanych z posiadanym przez nią statusem pracodawcy (podpisywanie dokumentów) nie może być traktowane jako prowadzenie działalności gospodarczej powodujące utratę prawa do zasiłku chorobowego. Ale np. w orzeczeniu z 5 czerwca 2008 r. (III UK 11/08; OSNP 2009/21–22/292) Sąd Najwyższy wskazał, że zawarcie przez przedsiębiorcę w okresie pobierania zasiłku chorobowego umowy o pracę z nowym pracownikiem w ramach prac interwencyjnych powoduje utratę prawa do tego zasiłku.
W razie wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane prawidłowo, można wystąpić o rozstrzygnięcie do ZUS. ZUS zwraca się wówczas o opinię do lekarza leczącego, a następnie w razie sporu wydaje decyzję, od której przysługuje odwołanie do właściwego miejscowo sądu rejonowego – wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od otrzymania ww. decyzji.
Podstawa prawna
- art. 6 ust. 1 pkt 1 i pkt 4, art. 9 ust. 1 i ust. 1a, art. 83 ust. 1 pkt 4 i ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- art. 1 ust. 1, art. 17 ust. 1, art. 63 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.),
- art. 4778 § 2 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego.