Sam wniosek o wydanie pisemnej interpretacji nie spowoduje, że w Państwa firmie zostanie wszczęta kontrola ZUS. Pojawienie się kontroli byłoby możliwe tylko w sytuacji, gdyby Państwa firma została ujęta w planie kontroli na dany rok lub gdyby zaistniały przesłanki, które mogłyby spowodować kontrolę doraźną (np. skarga pracownika, wykrycie dużych błędów w dokumentacji składanej do ZUS itp.). Wydając pisemne interpretacje przepisów ZUS opiera się wyłącznie na stanie faktycznym (lub zdarzeniu przyszłym) przedstawionym przez płatnika we wniosku i nie ma prawa ingerować we wniosek o wydanie interpretacji, zmieniać lub weryfikować faktów w nim przedstawionych ani na podstawie wiedzy posiadanej z urzędu, ani w toku kontroli. Szczegóły w uzasadnieniu.
Płatnik składek będący przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej może złożyć do ZUS wniosek o wydanie pisemnej interpretacji w jego indywidualnej sprawie. Od 1 stycznia 2013 r. zakres przedmiotowy interpretacji indywidualnych wydawanych przez ZUS został doprecyzowany w przepisach ustawy systemowej – obejmuje on zagadnienia związane z obowiązkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek (art. 84d ustawy systemowej).
Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Przedsiębiorca jest zatem zobowiązany do ich wyczerpującego opisania we wniosku o wydanie interpretacji oraz do przedstawienia własnego stanowiska w danej sprawie. ZUS udziela interpretacji w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu powszechnego, w trybie art. 83 ust. 2 ustawy systemowej. Interpretacja zawiera wskazanie prawidłowego stanowiska w sprawie wraz z uzasadnieniem prawnym oraz pouczeniem o środkach odwoławczych.
Korzyści (+)
Interpretacje ZUS są wydawane w formie decyzji i podlegają kontroli sądu nie tylko co do prawidłowości proceduralnej ich wydania, ale również co do zgodności rozstrzygnięcia z obowiązującymi przepisami prawa.
Płatnicy, którzy chcieliby wnioskować o interpretację indywidualną do ZUS, często obawiają się, że skutkiem złożenia wniosku może być kontrola ZUS w firmie, zwłaszcza gdy stanowisko własne przedsiębiorcy zostanie przez ZUS uznane za nieprawidłowe. ZUS nie podejmuje działań kontrolnych w odpowiedzi na wniosek o wydanie interpretacji. Również orzecznictwo sądowe dotyczące wydawania pisemnych interpretacji jednoznacznie wskazuje, że takie działanie organu byłoby nieuprawnione.
Wydając interpretację pisemną ZUS ma się opierać wyłącznie na opisie stanu faktycznego przedstawionego we wniosku przedsiębiorcy. Taką jednoznaczną wykładnię wskazał Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniu z 18 kwietnia 2011 r. (III UK 117/10), w którym stwierdził, że „rolą organu prowadzącego postępowanie [o wydanie interpretacji – przyp. red.] jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii (...). Istotą tego postępowania jest uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Organ wydający decyzję nie może ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną mu z urzędu”. Tym bardziej niedopuszczalne byłoby wszczęcie postępowania kontrolnego w odpowiedzi na wystąpienie przez przedsiębiorcę z wnioskiem o wydanie interpretacji.
WAŻNE!
Wydając interpretację indywidualną ZUS ma obowiązek opierać się wyłącznie na opisie stanu faktycznego (lub zdarzenia przyszłego) zawartym we wniosku, bez uzupełniania go, ingerowania w niego lub uzupełniania na podstawie innych źródeł lub wiedzy znanej organowi z urzędu.
Wnioskując o wydanie interpretacji nie narażają się zatem Państwo na kontrolę z ZUS w związku z tym wnioskiem. Może się jednak zdarzyć, że Państwa firma jest uwzględniona w rocznym planie kontroli i postępowanie, wszczęte zgodnie z tym planem, rozpocznie się w okresie następującym po wydaniu przez ZUS interpretacji. Przepisy nie precyzują częstotliwości, z jaką powinny być prowadzone kontrole ZUS, uzależniając ją od bieżących potrzeb, wyznaczanych efektywnością i skutecznością egzekwowania należności z tytułu składek i wypłacanych świadczeń. Z bieżącej praktyki wynika jednak, że przedsiębiorca może spodziewać się rutynowej, okresowej kontroli ZUS mniej więcej raz na 5 lat. W takiej sytuacji będzie to kontrola planowa, zapowiedziana, obejmująca całość rozliczeń płatnika z ZUS, a nie tylko zakres dotyczący wydanej interpretacji.
Może się również zdarzyć, że w okresie następującym po złożeniu wniosku o udzielenie interpretacji zostanie w Państwa firmie wszczęta kontrola doraźna – jej przyczyny mogą być jednak zupełnie niezależne od postępowania o wydanie interpretacji. Kontrolę doraźną ZUS wszczyna najczęściej na podstawie skargi pracownika, stwierdzenia dużych błędów w rozliczeniach (szczególnie gdy brak jest kontaktu z płatnikiem, aby wyjaśnić przyczynę ich powstania), uzasadnionego podejrzenia o działania niezgodne z prawem lub mające na celu obejście przepisów prawa. Są to kontrole o stosunkowo wąskim zakresie – dotyczą najczęściej wyjaśnienia tej dokładnie okoliczności, która stała się przyczyną kontroli.
Jednoczesne wystąpienie przez płatnika z wnioskiem o wydanie interpretacji i wszczęcie postępowania kontrolnego przez ZUS (planowego lub doraźnego) jest bardzo mało prawdopodobne.
ZUS ma obowiązek wydać interpretację w terminie 30 dni od dnia otrzymania kompletnego i opłaconego wniosku. Przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. Aby organ mógł wydać wiążącą wykładnię, musi dysponować pełnym i wyczerpującym opisem sytuacji faktycznej (lub zdarzenia przyszłego). We wniosku o udzielenie pisemnej interpretacji przedsiębiorca powinien je jak najdokładniej opisać. Wszelkie braki w tym zakresie mogą w przyszłości stanowić podstawę do uchylenia ochronnej funkcji interpretacji.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca po raz pierwszy zawiera z częścią zatrudnionych osób umowy o zakazie konkurencji. Umowy te przewidują wypłatę odszkodowań za powstrzymywanie się od działań konkurencyjnych w czasie określonym w umowie. Płatnik nie jest pewien, czy odszkodowania te mogą zostać wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (według stanowiska przedsiębiorcy takie wyłączenie może mieć zastosowanie). Płatnik we wniosku do ZUS o wydanie interpretacji wskazał, że odszkodowania te będą wypłacane w trybie art. 1012 § 3 Kodeksu pracy. Nie wspomniał jednak, że będą wypłacane nie tylko byłym pracownikom po ustaniu stosunku pracy (taki wymóg stawia Kodeks pracy), ale również, na analogicznych zasadach, dwóm menedżerom – członkom zarządu, zatrudnionym w spółce na podstawie umowy cywilnoprawnej. Gdyby ZUS na podstawie stanu faktycznego przedstawionego przez płatnika potwierdził stanowisko wnioskodawcy i zgodził się na wyłączenie składkowe dotyczące odszkodowań z tytułu umowy o zakazie konkurencji, przedsiębiorca stosując tę interpretację i tak nie byłby chroniony przed skutkiem swojego nieprawidłowego działania (menedżer na kontrakcie nie może być stroną umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 Kodeksu pracy, gdyż to wyłączenie ze składek nie ma zastosowania do osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych). ZUS będzie mógł zakwestionować wyłączenie zastosowane w odniesieniu do zleceniobiorców, ponieważ opis stanu faktycznego we wniosku o wydanie interpretacji był niekompletny.
Podstawa prawna:
- art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- art. 10, art. 10a ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.).