W okresie przerwy międzysemestralnej, wakacyjnej itp. zakłady pracy często korzystają z możliwości zatrudniania studentów m.in. przy pracach sezonowych czy porządkowych. Z racji ponoszonych kosztów związanych z ubezpieczeniami społecznymi, ubezpieczeniem zdrowotnym i funduszami pozaubezpieczeniowymi (Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) bardzo korzystne dla pracodawcy jest zawarcie ze studentem umowy-zlecenia, umowy agencyjnej lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu. Ale student nie zawsze zwolniony jest z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.
Umowa-zlecenie
Przez umowę-zlecenie (do której stosuje się przepisy art. 734 i 751 k.c.), przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Przepisy o zleceniu stosuje się też do umów o świadczenie usług, np. o zarządzanie przedsiębiorstwem czy też do kontraktu menedżerskiego (jednak pod warunkiem że z jego unormowania nie wynika, iż kontrakt należy traktować jak umowę o pracę). Umowa-zlecenie jest z reguły odpłatna. Jeżeli jednak strony tak postanowią, może być wykonana nieodpłatnie. Nieodpłatne umowy-zlecenia nie stanowią podstawy do zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz opłacania składek. Kodeks cywilny dopuszcza wprawdzie zawieranie nieodpłatnych umów-zleceń, z tym jednak zastrzeżeniem, że nieodpłatny charakter umowy musi wynikać z postanowień tej umowy.
Definicja studenta
Studentem jest osoba kształcąca się na studiach wyższych, tj. na studiach pierwszego stopnia (które są zakończone uzyskaniem tytułu zawodowego licencjata, inżyniera lub równorzędnego określonego kierunku studiów i profilu kształcenia, potwierdzone odpowiednim dyplomem), na studiach drugiego stopnia (zakończone uzyskaniem tytułu zawodowego magistra, magistra inżyniera lub równorzędnego określonego kierunku studiów i profilu kształcenia, potwierdzone odpowiednim dyplomem), na jednolitych studiach magisterskich (na które przyjmowani są kandydaci posiadający świadectwo dojrzałości, kończące się uzyskaniem tytułu magistra lub tytułu równorzędnego).
Za studenta uznaje się osobę od dnia wpisania na listę studentów do dnia ukończenia przez nią studiów lub skreślenia z listy studentów.
Za dzień ukończenia studiów uważa się datę:
- złożenia przez studenta egzaminu dyplomowego,
- złożenia przez studenta ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu – w przypadku kierunków lekarskich, lekarsko-dentystycznych i weterynarii,
- zaliczenia przez studenta ostatniej przewidzianej w planach studiów praktyki – w przypadku kierunku farmacji.
Student–zleceniobiorca
Studenci do ukończenia 26. roku życia nie są obejmowani ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi ani obowiązkowo, ani dobrowolnie z tytułu wykonywania umowy-zlecenia, umowy agencyjnej, umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
W przypadku studentów nie ma znaczenia, czy uczelnia, do której uczęszczają, jest uczelnią publiczną czy prywatną, nie ma również znaczenia to, czy nauka odbywa się w systemie dziennym, wieczorowym lub zaocznym.
Zwolniony z obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy-zlecenia jest każdy student do ukończenia 26 lat, bez względu na obywatelstwo i kraj odbywania studiów.
Studenci, wykonujący pracę na podstawie umowy-zlecenia, nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wykonywania pracy na tej podstawie. Ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają oni jako członkowie rodziny osoby podlegającej temu ubezpieczeniu. Są wówczas zgłaszani do tego ubezpieczenia przez jednego z rodziców, który np. z tytułu pozostawania w stosunku pracy podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu. Student, któremu nie przysługuje status członka rodziny osoby ubezpieczonej i nie ma innego tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, obowiązkowi tego ubezpieczenia podlega z tytułu bycia studentem, a do ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza go uczelnia.
Student podlegający ubezpieczeniom społecznym
Student zatrudniony na podstawie umowy o pracę jest traktowany w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego tak jak każdy inny pracownik niebędący studentem, tj. od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie ma przy tym znaczenia ani wymiar czasu pracy, ani wysokość wynagrodzenia. Składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne należne są także od wynagrodzenia otrzymanego przez studenta na podstawie umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której – zgodnie z Kodeksem cywilnym – stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło zawartej lub wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy.
Student podlega również obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
Przykład
Spółka z o.o. od 1 kwietnia 2012 r. zawarła umowę o pracę w wymiarze 1/2 etatu z osobą, która jest studentem i ma 23 lata. Z tego tytułu osoba ta podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych jako pracownik. Powinna być zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczeń 01 10 XX. Spółka dodatkowo od 1 maja 2012 r. podpisała z tym pracownikiem – studentem umowę-zlecenie. Przychód uzyskany z umowy-zlecenia powinien być zsumowany z przychodem ze stosunku pracy i od całości powinny być naliczone i opłacone należne składki. Nie ma natomiast potrzeby zgłaszania tej osoby do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy-zlecenia.
Studentem nie jest osoba kształcąca się na studiach podyplomowych. Studia podyplomowe są bowiem inną niż studia wyższe i studia doktoranckie formą kształcenia. Są na nie przyjmowani kandydaci posiadający kwalifikacje co najmniej pierwszego stopnia, prowadzone na uczelni, w instytucie naukowym Polskiej Akademii Nauk, instytucie badawczym lub Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego, kończące się uzyskaniem kwalifikacji podyplomowych. Słuchacz studiów podyplomowych nie jest więc studentem i w przypadku wykonywania pracy na podstawie umowy-zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla niego dobrowolne.
Nie jest także studentem uczestnik studiów doktoranckich, które są studiami trzeciego stopnia (po studiach licencjackich i magisterskich), a ich uczestnik jest doktorantem. W konsekwencji uczestnik tych studiów z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy-zlecenia podlega ubezpieczeniom w takim zakresie jak słuchacz studiów podyplomowych.
Podstawa prawna:
- art. 6, ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 4, art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz.1585 ze zm.),
- art. 2 ust. 1 pkt 5, pkt 9, pkt 11, pkt 18f, pkt 18g, art. 167 ustawy z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (DzU z 2012 r. poz. 572).