Na mocy ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw osoby, które nie ukończyły jeszcze powszechnego wieku emerytalnego (odpowiednio wydłużonego na podstawie tej noweli), będą mogły wcześniej nabyć uprawnienia emerytalne. Świadczenie, które ZUS im przyzna, to tzw. emerytura częściowa.
Uzyskanie emerytury częściowej będzie uzależnione od łącznego spełnienia dwóch warunków:
- osiągnięcia wieku wynoszącego co najmniej 62 lata dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz
- udowodnienia okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.
Emerytura częściowa będzie mogła być wypłacana przez ZUS bez względu na kontynuowanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą oraz niezależnie od wysokości uzyskiwanych przychodów z pracy zarobkowej.
W pierwszej kolejności (w 2014 i 2015 roku) na emeryturę częściową będą mogli przejść mężczyźni urodzeni w 1949 roku.
Powszechny wiek emerytalny mężczyzn urodzonych w 1949 r. zostanie wydłużony do:
– 65 lat i 5 miesięcy (dla mężczyzn urodzonych od 1 stycznia do 31 marca 1949 r.);
– 65 lat i 6 miesięcy (dla mężczyzn urodzonych od 1 kwietnia do 30 czerwca 1949 r.);
– 65 lat i 7 miesięcy (dla mężczyzn urodzonych od 1 lipca do 30 września 1949 r.);
– 65 lat i 8 miesięcy (dla mężczyzn urodzonych od 1 października do 31 grudnia 1949 r.).
Mężczyźni z rocznika 1949 r. również w 2014 r. ukończą wiek uprawniający do uzyskania emerytury częściowej (65 lat). Jeśli nie będą chcieli zaczekać z uzyskaniem uprawnień emerytalnych do osiągnięcia wydłużonego wieku podstawowego, ZUS będzie mógł im przyznać emeryturę częściową.
Kobiety będą mogły przejść na emeryturę częściową najwcześniej w styczniu 2021 roku, przed ukończeniem wydłużonego dla nich powszechnego wieku emerytalnego. Wtedy to pierwsze z nich ukończą wiek 62 lat wymagany do uzyskania tego świadczenia, nie mając jeszcze ukończonego powszechnego wieku emerytalnego uprawniającego do przyznania pełnej emerytury.
ZUS wliczy do stażu wszystkie okresy
Jak wcześniej zostało wspomniane, jednym z warunków uzyskania częściowej emerytury będzie udowodnienie odpowiednio długiego stażu ubezpieczeniowego (35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn). Przy ustalaniu tego stażu ZUS będzie uwzględniał przede wszystkim okresy składkowe i nieskładkowe wymienione w art. 6 i 7 ustawy emerytalnej, z zastrzeżeniem, że okresy nieskładkowe nie mogą przekraczać 1/3 uwzględnionych okresów składkowych.
Jeśli okresy składkowe i nieskładkowe będą krótsze od wymaganych 35 (40) lat, ZUS uwzględni również wymienione w art. 10 ustawy emerytalnej tzw. okresy rolne, które nie zostały zaliczone przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty rolniczej. Chodzi o okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie. W przypadku gdy okresy składkowe, nieskładkowe i rolne nadal będą niewystarczające do przyznania emerytury częściowej, ZUS zaliczy również okresy pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, do której prawo ustało z powodu odzyskania zdolności do pracy.
Połowa pełnej emerytury
Wysokość emerytury częściowej będzie wynosiła 50 proc. pełnej kwoty emerytury, która przysługiwałaby wnioskodawcy, gdyby ukończył już powszechny wiek emerytalny. Obliczając omawiane świadczenie, ZUS ustali więc w pierwszej kolejności wysokość pełnej emerytury. W tym celu najpierw zsumuje kwotę składek emerytalnych (zewidencjonowanych na indywidualnym koncie osoby ubezpieczonej do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury częściowej) z uwzględnieniem ich waloryzacji oraz kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego. Obliczoną sumę tych dwóch składników ZUS podzieli następnie przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia na emeryturę częściową. Na koniec uzyskana kwota pełnej emerytury zostanie pomnożona przez 50 proc., w wyniku czego nastąpi obliczenie emerytury częściowej.
Należy w tym miejscu podkreślić, że wyliczona emerytura częściowa nie będzie objęta gwarancją najniższego świadczenia. Jeśli więc faktyczna jej kwota będzie niższa od aktualnie obowiązującej kwoty najniższej emerytury, nie zostanie podwyższona do tej gwarancji.
Przykład
Marek J. (ur. we wrześniu 1949 r.) będzie mógł przejść na pełną emeryturę w kwietniu 2015 r., po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego, który dla mężczyzn urodzonych w okresie lipiec–wrzesień 1949 r. wyniesie 65 lat i 7 miesięcy. Jednak już po osiągnięciu 65 lat we wrześniu 2014 r. będzie mógł wystąpić o przyznanie emerytury częściowej. Zakładając, że kwota składek emerytalnych z uwzględnieniem ich waloryzacji zewidencjonowanych do końca sierpnia 2014 r. wyniesie 55 450 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 270 350 zł, a obowiązujące wówczas średnie dalsze trwanie życie dla wieku 65 lat – 216 miesięcy, obliczenie emerytury częściowej będzie wyglądało następująco:
55 450 zł + 270 350 zł = 325 800 zł (podstawa obliczenia pełnej emerytury),
325 800 zł/216 = 1508,33 zł (wysokość pełnej emerytury),
1508,33 zł x 50 proc. = 754,17 zł (wysokość emerytury częściowej.
Zamiana na pełną emeryturę
ZUS nie wstrzyma z urzędu wypłaty emerytury częściowej wraz z osiągnięciem przez osobę uprawnioną powszechnego wieku emerytalnego (odpowiednio wydłużonego na mocy nowelizacji z 11 maja 2012 r.). Świadczeniobiorca będzie mógł jednak sam zgłosić wniosek o zamianę emerytury częściowej na świadczenie ustalone w pełnej wysokości. Warunkiem takiej zamiany będzie rozwiązanie stosunku pracy, jeśli osoba uprawniona będzie w nim pozostawała przed przejściem na pełną emeryturę.
Obliczając emeryturę przyznaną po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, ZUS ponownie ustali kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwotę składek emerytalnych (z uwzględnieniem ich waloryzacji) zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie podjęta wypłata nowego świadczenia. Wysokość pełnej emerytury będzie więc uwzględniała kolejne waloryzacje składek i kapitału początkowego, które będą miały miejsce po przyznaniu emerytury częściowej. Wypłata tego świadczenia będzie miała jednak duże znaczenie dla wysokości pełnej emerytury. Podstawa jej obliczenia zostanie bowiem pomniejszona o wypłacone kwoty emerytury częściowej (w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne). Oznacza to, że osoby, które zdecydują się przejść na emeryturę częściową, będą musiały liczyć się z tym, że pełna emerytura przyznana po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego będzie odpowiednio niższa, niż wynosiłaby w przypadku, gdyby z takiej możliwości nie skorzystały.
Podstawa prawna:
- art. 1 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2012 r., poz. 637).