Maria H., Polka posiadająca obywatelstwo szwedzkie i na stałe mieszkająca w Szwecji, do lat 90. mieszkała w Polsce i do czasu emigracji przepracowała ponad 26 lat w różnych zakładach pracy. Latem 2007 r. złożyła wniosek o przyznanie polskiej emerytury z ZUS. Zakład przyznał jej to świadczenie w sierpniu 2007 r., jednak na początku 2009 r. otrzymał informację, że wnioskodawczyni w dacie złożenia wniosku o emeryturę pozostawała w zatrudnieniu i że stosunek pracy trwa nadal. Ponadto w okresie od stycznia 2007 r. do listopada 2008 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim i pobierała zasiłek chorobowy ze szwedzkiej instytucji ubezpieczeniowej. W efekcie ZUS odebrał Marii H. prawo do emerytury – cofnął decyzję z sierpnia 2007 r. i zażądał zwrotu nienależnie (zdaniem ZUS) wypłaconej emerytury.
Orzeczenia sądów
Maria H. odwołała się od tej decyzji do sądu, który uwzględnił jej odwołanie. Sąd uznał, że emerytura została przyznana prawidłowo (ze względu m.in. na osiągnięcie wieku emerytalnego i wykazanie odpowiedniej długości okresów składkowych – Maria H. w 2007 r. miała ukończone 60 lat i ponad 26 lat zatrudnienia w Polsce). Jednak sąd uznał zarazem, że przyznane w sierpniu 2007 r. świadczenie podlegało zawieszeniu ze względu na ciągłe pobieranie innego świadczenia z ubezpieczeń społecznych – zasiłku chorobowego.
Apelację złożył ZUS. Rozpoznający ją sąd II instancji skierował do Sąd Najwyższego pytanie prawne:
„Czy zasiłek chorobowy należny osobie mającej stałe miejsce zamieszkania poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej wypłacany z tytułu zatrudnienia wykonywanego w kraju miejsca zamieszkania tej osoby, ma wpływ na datę powstania prawa do emerytury należnej z polskiego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem czy uregulowania wynikające z art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mają zastosowanie także do takiej osoby?”
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy udzielił na pytanie prawne pozytywnej odpowiedzi – niekorzystnej dla zainteresowanej. Uzasadniając orzeczenie SN wskazał, że świadczenia, które miała otrzymywać wnioskodawczyni, mają ten sam, ubezpieczeniowy charakter. Bez znaczenia jest tutaj fakt, że świadczenia te są otrzymywane z różnych źródeł i w innych krajach, tym bardziej że zarówno polska emerytura, jak i zasiłek szwedzki są wypłacane w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Zatem może tu mieć zastosowanie art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym, jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia. Oznacza to, że prawo do emerytury zostanie wnioskodawczyni przywrócone, gdy przestanie otrzymywać szwedzki zasiłek chorobowy.
Wnioski z orzeczenia
Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w jednym kraju może mieć wpływ na uprawnienia w drugim kraju. W przypadku świadczeń przekazywanych przez instytucje ubezpieczeniowe z krajów UE obowiązuje zasada, że ubezpieczony może otrzymać tylko jedno z nich w jednym z państw. Wypłata dwóch świadczeń z takich samych źródeł (instytucje ubezpieczeniowe), ale w innych państwach, byłaby sprzeczna z zasadą równości.