Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 13 grudnia 2012 r. w sprawie C-379/11 zajął się kwestią niemożności skorzystania przez pracodawcę z Luksemburga z dofinansowania do zatrudnienia osoby bezrobotnej (obywatelki Luksemburga) zamieszkałej w Niemczech. Ocenił on m.in., czy ograniczenie, jakie przewidywało prawo luksemburskie, nie utrudniało jej zatrudnienia.
Należy przypomnieć, że prawo unijne zapewnia pracownikom swobodę przepływu na terytorium krajów członkowskich UE. Swoboda ta obejmuje m.in. prawo:
- ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy,
- przemieszczenia się po terytorium państw członkowskich w celu ubiegania się o miejsce pracy.
Gwarancja ta oznacza też zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową – w zakresie zatrudniania, wynagrodzenia czy innych warunków pracy.
Bezrobotny to też pracownik
W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE, w związku ze wspomnianą swobodą przepływu osób, przyjmuje się szerokie rozumienie pojęcia pracownik.
Za pracownika uważa się nie tylko osobę, która wykonuje pracę na rzecz innej osoby pod jej kierownictwem w zamian za wynagrodzeniem, ale również taką, która faktycznie poszukuje pracy.
Takie stanowisko potwierdził też Trybunał we wskazanym powyżej wyroku. Wskazał on ponadto, że na wynikający z art. 45 TFUE zakaz dyskryminacji może powoływać się nie tylko pracownik czy osoba poszukująca pracy, ale także pracodawca.
Ograniczenie w korzystaniu z dofinansowania
Sprawa, która spowodowała zajęcie się tą kwestią przez Trybunał, dotyczyła luksemburskiej spółki Caves Krier Freres Sarl. Spółka ta, w związku z zatrudnieniem osoby bezrobotnej, ubiegała się o dofinansowanie z funduszu zatrudnienia na pokrycie kosztów ubezpieczenia społecznego. Skorzystanie z tego dofinansowania uzależniono od zatrudnienia osoby bezrobotnej, która ukończyła 45 lat i była zarejestrowana jako poszukująca pracy w luksemburskim biurze pośrednictwa pracy przez co najmniej miesiąc. W opisanej sprawie spółka złożyła wniosek o dofinansowanie w związku z zatrudnieniem pani Schmidt-Krier – 52-letniej obywatelki Luksemburga. Wraz z mężem mieszkała ona w Niemczech, w pobliżu granicy luksemburskiej, i przez całe swoje życie zawodowe wykonywała pracę w Luksemburgu. Spółka nie otrzymała jednak tego dofinansowania ze względu na to, że pani Schmidt-Krier nie była zarejestrowana jako osoba poszukująca pracy w luksemburskim urzędzie pracy. Po dalszej analizie luksemburskich przepisów okazało się, że w luksemburskim urzędzie pracy mogli zarejestrować się jedynie rezydenci. Nie było ono dostępne dla pracodawców, którzy zatrudnili osobę bezrobotną zarejestrowaną jako poszukująca pracy w odpowiednich do luksemburskiej zagranicznych instytucjach pośrednictwa pracy.
W sprawie tej Trybunał uznał, że aby prawo pracowników swobodnego nawiązania i wykonywania zatrudnienia było skuteczne i użyteczne, analogiczne uprawnienia w tym zakresie powinni mieć również pracodawcy. Pracodawca może powoływać się na prawa (dotyczące swobody przepływu) przyznane (w art. 45 TFUE) bezpośrednio pracownikom.
Trybunał o regulacjach luksemburskich
Odnosząc się do regulacji luksemburskich, Trybunał ocenił, że mogą one utrudniać dostęp do zatrudnienia w tym kraju pracownikom, którzy zamieszkują w innym państwie członkowskim. To z kolei może być uznane za ograniczenie unijnej swobody przepływu pracowników.
Trybunał ponadto zajął się kwestią odpowiedzi na pytanie, czy wprowadzone przez Luksemburg ograniczenie (przy ubieganiu się o dofinansowanie do zatrudnienia) jest uzasadnione i konieczne. Podkreślił on, że w dziedzinie zatrudnienia państwa członkowskie dysponują dużą swobodą regulacyjną. Ponadto wskazał, że wspieranie zatrudnienia stanowi prawnie uzasadniony cel polityki społecznej, który może uzasadniać ograniczenie swobody przepływu pracowników.
W omawianej sprawie pani Schmidt-Krier, mimo że miała miejsce zamieszkania poza Luksemburgiem, była obywatelką tego państwa i przez całą swoją karierę zawodową była związana z tym państwem. Będąc zatrudniona w Luksemburgu, płaciła tam podatki z tytułu wykonywanej pracy i przez to przyczyniała się do finansowania polityki społecznej tego państwa. Okoliczności te świadczą o jej związku z luksemburskim rynkiem pracy. To uzasadnia z kolei wniosek, że w jej przypadku – podobnie jak innych pracowników przygranicznych – stosowanie warunku miejsca zamieszkania jest niewłaściwe. Pracownicy przygraniczni, ze względu na istniejące związki z rynkiem pracy danego państwa członkowskiego, powinni być traktowani w tym państwie na równi z pracownikami krajowymi czy będącymi rezydentami tego państwa. Pośrednio taki związek dotyczy także pracodawców, zatrudniających osoby poszukujące pracy oraz udzielanej im pomocy, np. w postaci dofinansowania składek na ubezpieczenia społeczne. Powinni oni mieć możliwości zatrudnienia zarówno pracowników posiadających miejsce zamieszkania w danym państwie, jak i przygranicznych.
Definicja bezrobotnego w polskim prawie
W polskim porządku prawnym definicję bezrobotnego zawiera ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 2 ust. 1 pkt 2). Wśród warunków wskazanych w tym przepisie jest m.in. wymóg zarejestrowania osoby we właściwym powiatowym urzędzie pracy (dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego).
Obowiązek meldunkowy cudzoziemca reguluje ustawa o ewidencji ludności. Do jego realizacji wymagane jest wskazanie adresu miejsca pobytu stałego lub czasowego (trwającego ponad 3 miesiące) na terytorium RP potwierdzone przez właściciela lokalu lub inny podmiot dysponujący tytułem prawnym do lokalu. Skorzystanie z dofinansowania w związku z zatrudnieniem osoby bezrobotnej mającej miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim (w szczególności pracownika przygranicznego) może okazać się utrudnione w porównaniu do zatrudnienia osoby bezrobotnej stale mieszkającej na terytorium RP.
Podstawa prawna:
- art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (DzU z 2004 r. nr 90, poz. 864, s. 2, ost. zm. DzU UE L z 2011 r. nr 1, poz. 1),
- art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (j.t. DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415, ost. zm. DzU z 2012 r. poz. 1456),
- rozdział 6 ustawy z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (j.t. DzU z 2006 r. 139, poz. 993, ost. zm. DzU z 2012 r. poz. 1407).
Orzecznictwo:
- pkt 28 i 29 wyroku z 13 grudnia 2012 r. w sprawie C-379/11 w sporze między Caves Krier Freres Sarl przeciwko urzędowi pracy.