Od stażu pracy pracownika zależą np. dodatkowe składniki wynagrodzenia, nagrody, premie czy chociażby wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego. Według ogólnych zasad do stażu pracy pracownika wliczane są następujące okresy: prowadzenia i pracy w gospodarstwie rolnym, zakończone okresy zatrudnienia oraz okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
Prowadzenie i praca w gospodarstwie rolnym
Przy ustalaniu ogólnego stażu pracy pracownika należy brać pod uwagę okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego, jak również przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w takim gospodarstwie prowadzonym przez jego rodziców, po ukończeniu przez pracownika 16. roku życia - ustawa z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (DzU nr 54, poz. 310).
Do stażu pracy wlicza się następujące okresy:
• prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
• przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
• przypadające po 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Przez prowadzenie gospodarstwa rolnego należy rozumieć samodzielną lub przy pomocy innych ludzi (osób bliskich, pracowników najemnych) faktyczną pracę w gospodarstwie rolnym, wykonywaną na własny rachunek w charakterze właściciela bądź posiadacza.
Jeżeli objęcie gospodarstwa albo jego części nastąpiło zgodnie z obowiązującymi przepisami w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, a objęte gospodarstwo stanowiło samodzielne gospodarstwo rolne, zgodnie z przyjętą w owym czasie definicją gospodarstwa rolnego, to okres pracy w gospodarstwie może być wliczony do pracowniczego stażu pracy.
Zaliczeniu do ogólnego stażu pracy podlegają również przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem.
Samo objęcie gospodarstwa rolnego i rozpoczęcie jego prowadzenia nie musi nastąpić bezpośrednio po okresie pracy w gospodarstwie prowadzonym przez rodziców lub teściów. Istotna jest praca w tym gospodarstwie i jego formalne (a więc możliwe do udowodnienia dokumentami) objęcie.
Zakończone okresy zatrudnienia
Obowiązujące przepisy wskazują na okresy zatrudnienia pracownika w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy, czyli okresy świadczenia pracy przez pracowników na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Tylko takie okresy zatrudnienia brane są pod uwagę przy ustalaniu uprawnień pracowników do poszczególnych elementów wynagrodzenia.
Praca wykonywana na podstawie umów cywilnych nie będzie brana pod uwagę. W przypadku gdy dany pracownik świadczy pracę np. na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy cywilnoprawnej, nie jest on zatrudniony w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy. Tym samym nie pozostaje on w stosunku pracy.
Przeważnie prawo do poszczególnych składników wynagrodzenia oraz nagród ustala się na podstawie sumowanych zakończonych okresów poprzednich zatrudnień pracownika oraz trwającego zatrudnienia u pracodawcy, który nagrodę przyznaje i wypłaca. Takie zasady obowiązują np. w sferze budżetowej.
Zasady liczenia stażu pracy pracownika wśród pracodawców spoza sfery budżetowej powinny być określone w przepisach wewnętrznych obowiązujących u pracodawcy. Pracodawcy, którzy nie podlegają żadnym przepisom szczególnym, mogą w dowolny sposób określić, jakie okresy pracy pracownika będą brane pod uwagę przy ustalaniu jego ogólnego stażu pracy. Dopuszczalne jest uzależnienie przyznania pracownikom nagrody np. od stażu pracy przepracowanego tylko u jednego pracodawcy.
Takie uprawnienia mają jednak tylko pracodawcy, którzy nie podlegają innym szczególnym regulacjom oraz zasady przyznawania i wypłaty są przez nich określone w wewnętrznych przepisach płacowych, np. tzw. pracodawcy prywatni.
Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych
Do stażu pracy pracownika zalicza się również okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych przyznanych uprawnionym osobom wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych - art. 79 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.).
Ponadto okres pobierania zasiłku zaliczany jest do okresów składkowych branych pod uwagę przy ustalaniu uprawnień do świadczeń emerytalnych lub rentowych.
Oznacza to zatem, że okres, przez który bezrobotny pobierał zasiłek, powinien być uwzględniony przez pracodawcę przy ustalaniu ogólnego stażu pracy tego pracownika. A zatem jest on traktowany podobnie jak okres zatrudnienia tego pracownika.
Staż do urlopu wypoczynkowego
Poza okresami poprzedniego zatrudnienia pracownika do stażu pracy, od którego zależy wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, wlicza się również okres nauki.
Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:
• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
• szkoły policealnej - 6 lat,
• szkoły wyższej - 8 lat (art. 155 k.p.).
Wskazane okresy nauki nie podlegają sumowaniu, tzn. że można uwzględnić tylko jeden (najdłuższy) z takich okresów. Dodatkowo, jeżeli pracownik uczył się w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki. W zależności od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.
Magdalena Kasprzak