Oprócz posiadania prawa do zasiłku rodzinnego, aby uzyskać dodatek do tego zasiłku, należy spełnić jeszcze dodatkowe warunki, określone odrębnie dla każdego dodatku, które zostały wyszczególnione poniżej.
Urodzenie dziecka
Dodatek z tytułu urodzenia dziecka przysługuje jednorazowo w kwocie 1000 zł. Dodatek wypłacany jest matce lub ojcu albo opiekunowi prawnemu dziecka. Opiekun faktyczny dziecka do ukończenia przez dziecko 1. roku życia ma prawo do dodatku, jeżeli nie otrzymali go rodzice albo opiekun prawny dziecka.
Jeżeli podczas jednego porodu urodzi się więcej niż jedno dziecko oraz w razie wystąpienia o przysposobienie więcej niż jednego dziecka, dodatek przysługuje na każde z tych dzieci.
Wniosek o dodatek z tytułu urodzenia dziecka można składać do ukończenia przez dziecko 1. roku życia.
Opieka nad dzieckiem podczas urlopu wychowawczego
Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje uprawnionym do urlopu wychowawczego:
• matce lub ojcu dziecka,
• opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką,
• opiekunowi faktycznemu dziecka.
Dodatek wynosi 400 zł miesięcznie, a jeżeli przysługuje za niepełny miesiąc kalendarzowy, wypłaca się go w wysokości 1/30 dodatku miesięcznego za każdy dzień. Kwotę dodatku za niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 groszy w górę.
Dodatek przysługuje przez:
• 24 miesiące kalendarzowe,
• 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli opieka sprawowana jest nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu,
• 72 miesiące kalendarzowe, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Do wymienionych wyżej okresów wlicza się okresy, za które zostały wypłacone zasiłki wychowawcze z tytułu wychowywania tego samego dziecka, do dnia wejścia w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych (tj. do 30 kwietnia 2004 r.).
Jeżeli w związku z uprawnieniem określonym w art. 1891 § 1 k.p. oboje rodzice lub opiekunowie dziecka korzystają z urlopu wychowawczego w tym samym czasie, dodatek wypłaca się tylko jeden.
Dodatek nie przysługuje osobie występującej o jego wypłatę, jeżeli:
• bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego pozostawała w stosunku pracy przez okres krótszy niż 6 miesięcy (obywatelom państw członkowskich UE i Europejskiego Obszaru Gospodarczego do okresu zatrudnienia wymaganego do uzyskania dodatku zalicza się okres zatrudnienia na terytorium państw należących do UE i EOG),
• podjęła lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową w okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
• w okresie urlopu wychowawczego korzysta z zasiłku macierzyńskiego,
• dziecko zostało umieszczone w placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu, w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i korzysta w nim z całodobowej opieki, w żłobku albo w przedszkolu, z wyjątkiem:
- dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności przebywającego w żłobku albo w przedszkolu z powodów terapeutycznych,
- dziecka przebywającego w zakładzie opieki zdrowotnej, z wyjątkiem zakładów, o których mowa w art. 3 pkt 7 ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. instytucji zapewniających całodobowe utrzymanie,
lub w innych przypadkach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Samotne wychowywanie dziecka
Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka przysługuje samotnie wychowującym dziecko matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu dziecka lub opiekunowi faktycznemu, jeżeli nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od drugiego z rodziców dziecka, ponieważ drugie z rodziców dziecka nie żyje, ojciec dziecka jest nieznany, powództwo o ustalenie świadczeń alimentacyjnych od drugiego z rodziców zostało oddalone.
Dodatek przysługuje również osobie uczącej się, jeżeli oboje rodzice tej osoby nie żyją.
Kwota dodatku wynosi 170 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż 340 zł na wszystkie dzieci. Dodatek ulega zwiększeniu, jeżeli dziecko legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności - o 80 zł na dziecko, nie więcej niż o 160 zł na wszystkie dzieci.
Wychowywanie dziecka w rodzinie wielodzietnej
Rodzina wielodzietna to rodzina wychowująca troje i więcej dzieci uprawnionych do zasiłku rodzinnego.
Dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu lub opiekunowi prawnemu dziecka po 80 zł miesięcznie na trzecie i następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego.
Kształcenie i rehabilitacja dziecka niepełnosprawnego
Dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu dziecka lub opiekunowi faktycznemu, a także osobie uczącej się na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka, na każde uprawnione dziecko:
• do ukończenia 16. roku życia, jeżeli ma orzeczenie o niepełnosprawności,
• powyżej 16. roku życia do ukończenia 24. roku życia, jeżeli ma orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności.
Dodatek przysługuje miesięcznie w kwocie:
• 60 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia,
• 80 zł na dziecko powyżej 5. roku życia do ukończenia 24. roku życia.
Rozpoczęcie roku szkolnego
Dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego wypłacany jest raz w roku, matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu dziecka lub opiekunowi faktycznemu, a także osobie uczącej się na częściowe pokrycie wydatków związanych z rozpoczęciem nowego roku szkolnego w kwocie 100 zł na każde uprawnione dziecko.
Dodatek przysługuje także na dziecko rozpoczynające roczne przygotowanie przedszkolne (tzw. klasa „0”).
Wniosek o dodatek powinien być złożony najpóźniej w terminie 4 miesięcy od dnia rozpoczęcia roku szkolnego albo rocznego przygotowania przedszkolnego. Wniosek złożony po tym terminie nie zostanie rozpatrzony.
Podjęcie przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania
Dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu lub opiekunowi faktycznemu dziecka albo osobie uczącej się w kwocie:
• 90 zł miesięcznie na dziecko lub osobie uczącej się - w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej lub artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły podstawowej lub gimnazjum w przypadku dziecka lub osoby uczącej się, legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności,
• 50 zł miesięcznie na dziecko lub osobie uczącej się - w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej, a także szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadającym nauce w szkole ponadgimnazjalnej.
Dodatek wypłaca się przez okres 10 miesięcy w roku w okresie pobierania nauki, tj. od września do czerwca następnego roku kalendarzowego. Nie przysługuje natomiast za okres ferii letnich, tj. za lipiec i sierpień.
Jednorazowa zapomoga
Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się żywego dziecka przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka w kwocie 1000 zł na każde urodzone dziecko bez względu na dochody tych osób. O zapomogę mogą zatem występować zarówno te osoby, które spełniają warunki do wypłaty zasiłku rodzinnego (tj. gdy dochód na osobę w ich rodzinie nie przekracza 504 zł lub 583 zł), jak i te, które ze względu na wysoki dochód nie mają prawa do zasiłku rodzinnego. Ponadto zapomoga ta przysługuje niezależnie od wypłaconego dodatku z tytułu urodzenia dziecka zwiększającego zasiłek rodzinny, którego wysokość wynosi również 1000 zł.
Wniosek o zapomogę uprawniony powinien zatem złożyć w urzędzie gminy lub upoważnionym przez gminę ośrodku pomocy społecznej. Wniosek taki powinien zostać wniesiony w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka, a w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego - w terminie 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką albo przysposobienia. Wniosek złożony po wymienionym wyżej terminie nie zostanie rozpatrzony.
Oprócz dodatku z tytułu urodzenia dziecka przysługującego osobom uprawnionym do zasiłku rodzinnego (1000 zł) oraz jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka (1000 zł) bez względu na dochód rodziny („becikowego”), ustawa o świadczeniach rodzinnych przewiduje jeszcze jedną zapomogę z tytułu urodzenia dziecka. Mogą ją otrzymać w drodze uchwały rady gminy osoby zamieszkałe na terenie jej działania. Rada gminy ma prawo zatem ustalać szczegółowe warunki i zasady przyznawania tej zapomogi oraz jej wysokość. Zapomoga ta jest finansowana ze środków własnych gminy.
Zasiłek pielęgnacyjny
Zasiłek pielęgnacyjny przyznawany jest w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby, w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Zasiłek przysługuje w kwocie 153 zł miesięcznie:
• niepełnosprawnemu dziecku,
• osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 lat posiadającej orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 lat, jeżeli posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, pod warunkiem że niepełnosprawność, bez określania jej stopnia, powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia,
• osobie, która ukończyła 75 lat.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
• niezależnie od sytuacji materialnej rodziny i osoby uprawnionej,
• dzieciom spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego, nawet jeśli na dziecko nie przysługuje zasiłek rodzinny.
Nie mają prawa do zasiłku pielęgnacyjnego osoby, które:
• przebywają w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, jeżeli ich pobyt i udzielane przez tę instytucję świadczenia częściowo lub w całości finansowane są z budżetu państwa albo z NFZ,
• mają prawo do dodatku pielęgnacyjnego.
Prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W takim przypadku prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia, nie dłużej jednak niż do końca okresu zasiłkowego.
Aneta Maj