RADA
Powinni Państwo udzielić pracownikowi innego wyznania na jego prośbę dnia wolnego na obchodzenie święta religijnego. Pracownik musi jednak odpracować udzielony mu czas wolny. Pracodawca nie ma prawa żądać od pracownika jakiegokolwiek dokumentu poświadczającego jego wyznanie.
UZASADNIENIE
Dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone przepisami o dniach wolnych od pracy. W ciągu roku kalendarzowego w Polsce przypada zatem 12 dni świątecznych wolnych od pracy. Część tych dni to święta państwowe, takie jak np. 1 i 3 maja. Dni wolne od pracy przypadają również w święta katolickie, zagwarantowane jako dni wolne od pracy przepisami regulującymi stosunek państwa do Kościoła katolickiego w RP, czyli np. 25 i 26 grudnia. Regulacja ta dotyczy wszystkich pracowników w Polsce, bez względu na wyznanie. Należy jednak mieć na uwadze, że większość pracowników będzie miała maksymalnie tylko 10 dni dodatkowo wolnych z tego tytułu. Wynika to z tego, że pierwszy dzień Wielkiej Nocy oraz pierwszy dzień Zielonych Świątek przypadają zawsze w niedziele i w związku z tym nie obniżają one wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym.
Stosunek państwa do innych kościołów oraz związków wyznaniowych stanowi przedmiot regulacji odrębnych ustaw. Wprawdzie święta religijne innych religii i wyznań nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy (chyba że pokrywają się z dniami ustawowo wolnymi od pracy), ale przepisy gwarantują pracownikom innych wyznań możliwość uzyskania zwolnienia od pracy w celu obchodzenia tych świąt. Przy czym chodzi tu o członków kościołów i związków wyznaniowych, których stosunek do państwa jest uregulowany w ustawach, a nie jakichkolwiek wspólnot.
Osoby należące do Kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy na czas niezbędny do obchodzenia tych świąt, zgodnie z wymaganiami wyznawanej przez siebie religii. Pracodawca ma w takiej sytuacji obowiązek udzielenia dnia wolnego.
Aby uzyskać zwolnienie, o którym mowa, pracownik powinien zgłosić na co najmniej 7 dni przed dniem zwolnienia chęć skorzystania z takiego dnia wolnego. Natomiast pracodawca powinien zawiadomić pracownika o warunkach odpracowania zwolnienia nie później niż na 3 dni przed dniem zwolnienia. Odpracowanie czasu zwolnienia odbywa się bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.
Pracodawca może w dowolny sposób ukształtować odrabianie przez pracownika dnia wolnego i nie musi tego z pracownikiem konsultować. Może także po prostu udzielić dnia wolego bez prawa do wynagrodzenia. Dla zatrudnionych u Państwa pracowników wyznania prawosławnego dni, na które mogą się oni ubiegać o zwolnienie, to:
• 7 stycznia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 8 stycznia - drugi dzień Bożego Narodzenia,
• 19 stycznia - Chrzest Pański,
• 7 kwietnia - Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny,
• drugi dzień Wielkiejnocy,
• 19 sierpnia - Przemienienie Pańskie,
• 28 sierpnia - Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny.
Przepisy nie precyzują, w jaki sposób pracownik powinien powiadomić pracodawcę o tym, że jest innego wyznania i chce uczestniczyć w świętach właściwych dla tego wyznania. Niedopuszczalne jest, aby pracodawca żądał od pracownika jakiegoś zaświadczenia w tej sprawie. Jest to bowiem ingerencja w sprawy osobiste pracownika. Wystarczające jest więc złożenie oświadczenia pracownika o przynależności do innego związku wyznaniowego. Dla bezpieczeństwa obu stron stosunku pracy takie oświadczenie powinno zostać złożone na piśmie, choć wystarczająca jest forma ustna.
Opisanych powyżej zasad nie stosuje się jednak w razie świąt religijnych przypadających w określonym dniu każdego tygodnia (np. szabat dla członków gmin żydowskich). Cotygodniowe występowanie przez pracownika z prośbą o udzielenie zwolnienia i każdorazowe określanie przez pracodawcę warunków odpracowywania tego zwolnienia byłoby dla obu stron uciążliwe i niepraktyczne. W celu umożliwienia pracownikowi obchodzenia tych świąt pracodawca, na prośbę pracownika, może ustalić dla niego indywidualny rozkład czasu pracy.
• art. 1519 Kodeksu pracy,
• art. 1 ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (DzU nr 4, poz. 28 ze zm.),
• art. 42 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (DzU z 2005 r. nr 231, poz. 1965 ze zm.),
• art. 14 ustawy z 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (DzU nr 66, poz. 287 ze zm.),
• § 1 rozporządzenia z 11 marca 1999 r. w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami ustawowo wolnymi od pracy (DzU nr 26, poz. 235).
Piotr Korzuch
pracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej