Przed jakim sądem mogą dochodzić roszczeń pracownicy delegowani?

Zasady delegowania pracowników do pracy w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej określa dyrektywa 96/71/WE (zwana dalej dyrektywą).

Jurysdykcja sądów państw członkowskich

W art. 6 dyrektywy wskazano, którego państwa sądy mają jurysdykcję w sprawach z powództwa pracownika w zakresie dochodzenia warunków zatrudnienia określonych w art. 3 dyrektywy. Natomiast artykuł 3 dyrektywy określa zakres, w jakim warunki zatrudnienia obowiązujące w państwie delegacji stosuje się do pracowników delegowanych w czasie delegacji. Przykładowo, pracownikom delegowanym należy zagwarantować w okresie delegacji co najmniej minimalne stawki wynagrodzenia wraz ze stawką za nadgodziny, jakie obowiązują w państwie delegacji (odstępstwa od stosowania minimalnych stawek wynagrodzenia wraz ze stawkami za nadgodziny, jakie obowiązują w państwie delegacji, przewiduje art. 3 ust. 2–5 dyrektywy).

Celem art. 6 dyrektywy jest zagwarantowanie przestrzegania art. 3 dyrektywy przez przyznanie pracownikowi delegowanemu prawa dochodzenia przed sądem państwa delegacji warunków zatrudnienia obowiązujących w tym państwie (w zakresie wyznaczonym w art. 3 dyrektywy). Z przepisu tego wynika również, że obok sądów państwa delegacji, pracownik może dochodzić przestrzegania tych warunków zatrudnienia również przed sądem innego państwa członkowskiego, jeżeli jurysdykcja tego sądu wynika z istniejących umów międzynarodowych dotyczących jurysdykcji.

W chwili wejścia w życie dyrektywy kwestię jurysdykcji sądów państw członkowskich, m.in. w sprawach dotyczących umowy o pracę, regulowała przede wszystkim Konwencja brukselska z 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych. Obecnie Konwencja brukselska została zastąpiona przez rozporządzenie 44/2001 (zwane dalej rozporządzeniem), na zasadach określonych w art. 68 tego rozporządzenia.

Pracownik może pozwać pracodawcę przed sąd państwa członkowskiego, w którym pracodawca ma miejsce zamieszkania (tj. w przypadku osób prawnych, spółek – sąd miejsca siedziby pracodawcy lub miejsca, gdzie znajduje się główny organ zarządzający lub główne przedsiębiorstwo pracodawcy) – art. 19 pkt 1 rozporządzenia. Przy czym przyjmuje się, że pracodawca ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego również wtedy, gdy w państwie tym posiada oddział, agencję, inny zakład, a powództwo dotyczy działalności tych jednostek. Ponadto pracownik może pozwać pracodawcę przed sąd państwa członkowskiego, w którym zazwyczaj świadczył pracę lub ostatnio świadczył pracę – jeżeli takiego miejsca nie ma, to przed sąd państwa członkowskiego, w którym znajdowała się lub znajduje się jednostka pracodawcy, która zatrudnia (zatrudniała) pracownika (art. 19 pkt 2 rozporządzenia).

Zestawiając art. 6 dyrektywy oraz art. 19 rozporządzenia, należy stwierdzić, że pracownik mający miejsce zamieszkania w jednym z państw członkowskich i delegowany do pracy w innym państwie członkowskim może dochodzić przestrzegania warunków zatrudnienia obowiązujących państwa delegacji (w zakresie wskazanym w art. 3 dyrektywy) przed sądem państwa delegacji albo przed sądem państwa członkowskiego, który ma jurysdykcję na podstawie rozporządzenia.

Przykład

Pracownik, który został zatrudniony przez pracodawcę z siedzibą w Warszawie, został następnie delegowany do pracy w Niemczech. Pracodawca w okresie delegacji wypłacał pracownikowi wynagrodzenie na poziomie niższym niż minimalna stawka wynagrodzenia, jaka obowiązuje w Niemczech. W takiej sytuacji pracownik może dochodzić uzupełnienia wynagrodzenia do minimalnego poziomu obowiązującego w Niemczech przed sądem niemieckim albo przed sądem polskim (który będzie orzekał o stosowaniu warunków zatrudnienia wynikających z prawa niemieckiego, a nie polskiego).

Jurysdykcja sądów polskich

Artykuł 6 dyrektywy został wdrożony do prawa polskiego przez dodanie art. 1103⁴ § 2 i 3 k.p.c. Sprawy z powództwa pracownika, dotyczące zapewnienia warunków zatrudnienia na podstawie art. 67¹ i 67² k.p., należą do jurysdykcji sądów polskich także wtedy, gdy pracownik jest albo był skierowany do pracy na terytorium RP przez pracodawcę mającego siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej (§ 2 przywołanego przepisu). W paragrafie 3 art. 1103⁴ k.p.c. rozszerzono zakres zastosowania § 2 do pracowników skierowanych do pracy na terytorium RP przez pracodawcę mającego siedzibę w państwie niebędącym członkiem UE. Przepisy art. 67¹ i 67² k.p. wdrażają do prawa polskiego art. 3 dyrektywy. Określają, kiedy i jakie polskie warunki zatrudnienia stosuje się do pracowników delegowanych na terytorium RP przez pracodawcę mającego siedzibę w państwie UE. Artykuł 67³ k.p. rozszerza zakres zastosowania tych przepisów odpowiednio do pracodawcy mającego siedzibę w innym państwie.

Celem art. 1103⁴ § 2 i 3 k.p.c., podobnie jak art. 6 dyrektywy, jest rozszerzenie możliwości wyboru sądu o sąd państwa, na którego terytorium pracownik został oddelegowany do pracy. Z przepisu tego wynika więc, że pracownik delegowany do pracy na terytorium RP może pozwać pracodawcę, mającego siedzibę w innym niż Polska państwie, przed sąd polski, jeżeli powództwo dotyczy zapewnienia warunków zatrudnienia określonych w art. 67¹ i 67² k.p.

Dyrektywa nie reguluje natomiast jurysdykcji sądów w przypadku powództwa pracodawcy przeciwko pracownikowi delegowanemu. Zastosowanie znajdą wówczas zasady ogólne. Jeżeli chodzi o pracownika mającego miejsce zamieszkania w jednym z państw członkowskich, to jurysdykcję krajową określa rozporządzenie. Na mocy art. 20 rozporządzenia pracodawca może pozwać pracownika wyłącznie przed sąd państwa, w którym pracownik ma miejsce zamieszkania.

Jeżeli pracownik nie ma miejsca zamieszkania w państwie członkowskim – to art. 4 ust. 1 rozporządzenia odsyła do przepisów krajowych państwa członkowskiego określających jurysdykcję sądów tego państwa. W prawie polskim takim przepisem jest art. 1103 k.p.c. Na jego mocy do jurysdykcji sądów polskich należą sprawy rozpoznawane w procesie, jeżeli pozwany ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu na terytorium RP. W przypadku więc spraw z powództwa pracodawcy przeciwko pracownikowi delegowanemu do pracy na terytorium RP sąd polski w zasadzie nie ma jurysdykcji, jeżeli pozwany pracownik nie ma miejsca zamieszkania (zwykłego pobytu) na terytorium RP.

Podstawa prawna:

• art. 67¹, 67², 67³ Kodeksu pracy,
• art. 1103, art. 1103⁴ § 2 i 3 Kodeksu postępowania cywilnego,
• dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 grudnia 1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (DzUrz WE L 18 z 21.01.1997 r., s. 1, DzUrz UE Polskie wydanie specjalne 2004, rozdz. 5, t. 2, s. 431),
• rozporządzenie Rady (WE) 44/2001 z 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (DzUrz WE L 12 z 16.01.2001 r., s. 1, DzUrz UE Polskie wydanie specjalne 2004, rozdz. 19, t. 4, s. 42).