Tak, przeprowadzenie postępowania mimo nieobecności w miejscu zamieszkania byłego pracownika jest dopuszczalne. W tym celu należy złożyć wniosek o ustanowienie dla nieobecnego byłego pracownika kuratora procesowego.
UZASADNIENIE
Jedynym warunkiem ustanowienia kuratora procesowego na wniosek pracodawcy jest to, aby miejsce pobytu pozwanego pracownika było nieznane (art. 143 Kodeksu postępowania cywilnego). Domagając się ustanowienia kuratora okoliczność tę należy uprawdopodobnić, ponieważ samo niepodejmowanie korespondencji przez pozwanego nie daje podstaw do ustanowienia kuratora (art. 144 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Uprawdopodobnienie następuje najczęściej przez przedstawienie takich dokumentów, jak:
- pisma kierowane do pracownika, zwrócone przez pocztę z powodu „wyprowadzenia się” adresata,
- informacje z centralnego biura adresowego lub z właściwego wydziału ewidencji ludności wskazujące nieaktualny adres pracownika.
W postępowaniu z zakresu prawa pracy, kurator dla pracownika, którego miejsce pobytu jest nieznane, może zostać ustanowiony wyłącznie na wniosek (art. 143 Kodeksu postępowania cywilnego). Wniosek taki pracodawca może złożyć w pozwie, jeśli już na tym etapie postępowania wie, że miejsce pobytu pozwanego pracownika jest nieznane. Zwykle jednak o tym, że pozwany pracownik nie mieszka pod znanym pracodawcy adresem, dowiaduje się on dopiero wtedy, gdy sąd podejmuje nieudaną próbę doręczenia pozwu pozwanemu. Po zwrocie pisma przez pocztę sąd wzywa pracodawcę – powoda do podania prawidłowego adresu pozwanego pracownika pod rygorem zawieszenia postępowania, jak miało to miejsce w omawianym przypadku. W tym momencie, jeśli powód nie jest w stanie ustalić prawidłowego adresu pozwanego pracownika, powinien złożyć wniosek o ustanowienie kuratora procesowego. Jest to w zasadzie jedyna możliwość uchronienia się pracodawcy przed zawieszeniem postępowania.
PRZYKŁAD
Pracodawca pozwał byłego pracownika, który po rozwiązaniu stosunku pracy wyjechał do pracy za granicę. Adres pracownika za granicą był znany pracodawcy. Przed sądem pracodawca domagał się ustanowienia kuratora procesowego dla pracownika, uzasadniając to tym, że pracownik nie przebywa w swoim miejscu zamieszkania w Polsce. Sąd odmówi ustanowienia kuratora, ponieważ doręczenia mogą być dokonywane na zagraniczny adres pracownika.
Kuratorem procesowym dla pracownika, którego miejsce pobytu jest nieznane, może być w zasadzie każdy, ponieważ przepisy procedury cywilnej nie określają w tym względzie specjalnych wymagań. Jednak w miarę możliwości kuratorem należy ustanowić osobę bliską dla reprezentowanej strony (pracownika) albo znającą stan sprawy (§ 114 rozporządzenia – Regulamin urzędowania sądów powszechnych). W praktyce sądowej kuratorami ustanawia się także adwokatów, radców prawnych lub pracowników sądu. Kuratorom takim należy się wynagrodzenie w wysokości przewidywanego wynagrodzenia, które jest zależne od rodzaju sprawy, a w sprawach o zapłatę – od wartości przedmiotu sporu. Dlatego uwzględnienie wniosku pracodawcy o ustanowienie kuratora procesowego sąd uzależni od złożenia przez pracodawcę zaliczki na wydatki z tym związane (chyba że pracodawca jest zwolniony z kosztów sądowych, wówczas zaliczka jest wypłacana z funduszu Skarbu Państwa).
WAŻNE!
Aby sąd uwzględnił wniosek o ustanowienie kuratora, pracodawca powinien wpłacić zaliczkę na poczet jego wynagrodzenia.
Od chwili ustanowienia kurator zastępuje pozwanego pracownika. Sąd doręcza mu wszelkie pisma przeznaczone dla pozwanego. Kurator jest również uprawniony do podejmowania za stronę reprezentowaną wszystkich czynności procesowych. Jednym z głównych zadań kuratora jest ponadto dążenie do ustalenia miejsca pobytu strony.
Rozpoznanie sprawy bez ustanowienia kuratora procesowego dla pozwanego, mimo wniosku powoda oraz istnienia ku temu przesłanek, powoduje pozbawienie możliwości pozwanego obrony swoich praw, co jest przyczyną nieważności postępowania (wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1994 r., I PRN 33/94, OSNP 1995/9/109). Identyczne skutki mogą nastąpić w sytuacji odwrotnej, tj. wtedy, gdy kurator został ustanowiony bez uprawdopodobnienia, że miejsce pobytu danej osoby jest nieznane, bądź dla osoby, której miejsce pobytu jest znane (postanowienie Sądu Najwyższego z 18 listopada 1982 r., I CR 389/82). Nieważność postępowania powoduje konsekwencje w postaci uchylenia wyroku, od którego wniesiono apelację, lub możliwość żądania wznowienia postępowania, jeżeli wyrok uprawomocnił się.
PRZYKŁAD
Pracodawca wiedział, że pracownik przeprowadził się jeszcze przed ustaniem stosunku pracy. Wnosząc przeciwko niemu sprawę o zapłatę odszkodowania z tytułu wyrządzenia szkody w powierzonym mu przez pracodawcę mieniu, świadomie wskazał poprzedni adres pracownika i doprowadził do ustanowienia kuratora. Z udziałem kuratora przeprowadzono całe postępowanie. Pracownik dowiedział się o tym dopiero po uprawomocnieniu się wyroku i dowiódł, że jego nowy adres był cały czas znany pracodawcy. W tej sytuacji istnieją podstawy do wznowienia postępowania z powodu pozbawienia pozwanego pracownika możliwości obrony swoich praw przed sądem.
Podstawa prawna
- art. 143–144 Kodeksu postępowania cywilnego,
- § 114 rozporządzenia z 23 lutego 2007 r. Ministra Sprawiedliwości – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.),
- § 3, § 4 rozporządzenia z 28 sierpnia 1982 r. w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz.U. Nr 27, poz. 197 ze zm.).