Pracownik ma prawo dochodzić swoich praw na drodze sadowej, lecz przed skierowaniem sprawy do sądu może również żądać wszczęcia postępowania pojednawczego. Takie załatwianie sporów wynika z zasady mówiącej o tym, że należy dążyć do polubownego załatwiania sporów ze stosunku pracy.
Organem powołanym do rozpatrywania ww. sporów jest komisja pojednawcza, w której skład nie może wchodzić:
- osoba zarządzająca zakładem pracy w imieniu pracodawcy,
- główny księgowy,
- radca prawny,
- osoba prowadząca sprawy osobowe, zatrudniania i płac.
Pracodawca wspólnie z zakładową organizacją związkową, lub jeśli brak jest w zakładzie pracy takiej organizacji, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników:
- powołuje komisję pojednawczą,
- ustala zasady i tryb powołania komisji,
- ustala czas trwania kadencji,
- ustala liczbę członków komisji.
Komisja pojednawcza składa się z przewodniczącego komisji i zastępców przewodniczącego. Komisja wybiera ich ze swojego grona i ustala regulamin postępowania pojednawczego. Komisja przeprowadza postępowanie w zespołach 3-osobowych i wszczyna postępowanie na wniosek pracownika zgłoszony na piśmie lub ustnie do protokołu. Należy zaznaczyć na wniosku datę wpływu i w ciągu 14 dni od tej daty komisja powinna zakończyć postępowanie pojednawcze.
Postępowanie może zakończyć się dwojako. Jeśli zostanie zawarta ugoda, należy wpisać ten fakt do protokołu posiedzenia, który sporządzają strony oraz członkowie zespołu rozpatrującego sprawę. Ugoda musi być zawarta zgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego. Natomiast jeśli nie dojdzie do zawarcia ugody, na wniosek pracownika komisja niezwłocznie przekazuję sprawę do sądu pracy. Wniosek pracownika o polubowne załatwienie sprawy zastępuje pozew. W razie niewykonania ugody przez pracodawcę podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej przez sąd pracy klauzuli wykonalności. Sąd pracy może odmówić nadania klauzuli wykonalności, jeżeli ze złożonych akt komisji wynika, że ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.
Sprawowanie obowiązków członka komisji pojednawczej jest funkcją społeczną. Jednak członek komisji zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w pracach komisji. Pracodawca jest zobowiązany zapewnić komisji pojednawczej warunki lokalowe oraz środki techniczne umożliwiające właściwe jej funkcjonowanie, ponosi również wszystkie wydatki związane z pracą komisji.