Ustawa z 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (DzU nr 176, poz. 1240) znowelizowała ustawę o zakładach opieki zdrowotnej (ustawa z 30 sierpnia 1991 r. - DzU z 2007 r. nr 14, poz. 89 - zwana dalej ustawą o zoz) w zakresie czasu pracy. Gruntownie zmieniony został rozdział IV - „Czas pracy pracowników zakładów opieki zdrowotnej”. Podstawowym celem wprowadzonej zmiany dostosowującej polskie ustawodawstwo do wymogów unijnych było uregulowanie kwestii dyżurów medycznych. Zmiana ta wymusiła także wiele innych zmian, tak aby zapewnić spójność uregulowań szczególnych przyjętych w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej.
Dyżur medyczny
Podstawowa zmiana z zakresu czasu pracy odnosi się do dyżurów medycznych. Aktualnie czas pełnienia dyżuru medycznego wliczany jest do czasu pracy. Ponadto nie obowiązuje przepis wskazujący na maksymalną liczbę dopuszczalnych dyżurów - 2 tygodniowo, 8 miesięcznie.
Uchylono przepisy regulujące wysokość stawek za godzinę dyżuru (130%, 165%, 200%) oraz sposób ich obliczania. Od 1 stycznia br. dyżur medyczny wynagradzany jest tak jak praca w godzinach nadliczbowych. Wprowadzono przepis, że do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art. 1511 § 1-3 k.p.
Ponadto:
• uchylono przepis stanowiący, że za czas pełnienia dyżuru medycznego nie przysługuje czas wolny i że w uzasadnionych przypadkach ordynator (kierownik) może zwolnić pracownika z części dnia pracy, po zakończonym dyżurze, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia,
• wskazano, że praca w ramach dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie, w jakim przekraczać będzie 37 godzin i 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym,
• wskazano, że do pracy w ramach pełnienia dyżuru nie stosuje się przepisów art. 1513 i art. 1514 k.p. (w zakresie rekompensowania czasu dyżuru dniem wolnym).
Ustawa o zoz nadal dopuszcza możliwość pełnienia dyżurów medycznych. Według art. 32j ust. 1 lekarze oraz inni posiadający wyższe wykształcenie pracownicy wykonujący zawód medyczny, zatrudnieni w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych, mogą być zobowiązani do pełnienia w tym zakładzie dyżuru medycznego.
Skrócenie wymiaru czasu pracy
W ustawie przede wszystkim uregulowano obowiązujący wymiar czasu pracy pracowników zakładów opieki zdrowotnej. Dokonano dostosowania przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy do zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Zmianie uległ bowiem art. 32g ustawy o zoz.
Przy normie dobowej:
• 7 godzin 35 minut na dobę, norma tygodniowa wynosi przeciętnie 37 godzin 55 minut przeciętnie w 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (poprzednio norma tygodniowa wynosiła przeciętnie 40 godzin w tygodniu),
• 8 godzin na dobę norma tygodniowa przeciętnie wynosi 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (poprzednio przeciętnie 42 godziny),
• 5 godzin na dobę norma tygodniowa przeciętnie wynosi 25 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (poprzednio przeciętnie 26 godzin 15 minut - art. 32g ust. 3 ustawy o zoz),
• 6 godzin na dobę norma tygodniowa wynosi przeciętnie 30 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (poprzednio przeciętnie 31 godzin 30 minut).
Zmiana przeciętnej normy tygodniowej nie oznacza skrócenia czasu pracy pracowników zoz. Wskazana zmiana ma na celu uporządkowanie materii prawnej, bowiem od wielu lat stosowano normy krótsze niż określone w ustawie (normę przeciętną tygodniową uzyskiwano przez przemnożenie normy dobowej przez przeciętnie 5 dni pracy w tygodniu). Aktualnie zatem jedynie uregulowano wymiar czasu pracy zgodny z praktyką i obowiązującym sposobem jego obliczania.
Okresy rozliczeniowe
W art. 32g ust. 6 ustawy o zoz wprowadzono maksymalny okres rozliczeniowy, który nie może przekraczać 3 miesięcy. Omawiana nowelizacja zmieniła również art. 32g ust. 6 ustawy o zoz, który do 31 grudnia 2007 r. dawał logopedom, rehabilitantom, instruktorom gimnastyki leczniczej 6 godzin tygodniowo na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i na przygotowanie się do zajęć. Od 1 stycznia 2008 r. wskazani pracownicy nie mogą korzystać z tego uprawnienia.
Od 1 stycznia 2008 r. uchylony został art. 32h ustawy o zoz, który wskazywał sposób wyliczenia czasu pracy w przyjętym w danym zakładzie opieki zdrowotnej okresie rozliczeniowym. Zmiana ta ma charakter porządkujący, bowiem obowiązujący wymiar czasu pracy był ustalany na podstawie zasad określonych w Kodeksie pracy.
Zmieniony został art. 32i ust. 2 ustawy o zoz w zakresie długości okresu rozliczeniowego w odniesieniu do pracowników zatrudnianych w systemie przedłużonego czasu pracy w wymiarze dobowym do 12 godzin. Okres rozliczeniowy zmieniono z 4-tygodniowego na 1-miesięczny. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy (poprzednio do 12 miesięcy).
Wydłużenie przeciętnej normy tygodniowej
W ustawie o zakładach opieki zdrowotnej wprowadzono możliwość wydłużenia czasu pracy ponad obowiązującą przeciętną normę tygodniową 48 godzin tzw. klauzula opt-out.
Maksymalna przeciętna norma tygodniowa jest uregulowana w Kodeksie pracy w art. 131. Zgodnie z nim tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Owo wydłużenie uzależnione jest jednak od zgody pracownika. Zgodnie z art. 32ja ust. 1 ustawy o zoz lekarze oraz inni posiadający wyższe wykształcenie pracownicy wykonujący zawód medyczny, zatrudnieni w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych, mogą być, po wyrażeniu na to zgody na piśmie, zobowiązani do pracy w zakładzie opieki zdrowotnej w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Szczegółowe regulacje w tym zakresie zawierają nowo wprowadzone art. 32ja i 32jb ustawy o zoz.
dr Ewa Wronikowska
Katolicki Uniwersytet Lubelski