Jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy

Pracownik, który w wyniku wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, otrzyma jednorazowe odszkodowanie określone w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (zwanej dalej ustawą).

Definicję wypadku przy pracy zawiera art. 3 ust. 1 ustawy, w myśl którego przyjmuje się, że pracownik doznał wypadku przy pracy, wówczas gdy doszło do nagłego zdarzenia wywołanego przyczyną zewnętrzną powodującą uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.

Co oznacza, że do zdarzenia musi dojść:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Przy czym tylko łączne zaistnienie przesłanek w postaci nagłości zdarzenia, przyczyny zewnętrznej, powstania urazu oraz związku z pracą daje podstawę do uznania, że doszło do wypadku przy pracy.

Jednorazowe odszkodowanie

Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej pracownikowi przysługuje jednorazowe odszkodowanie, jeśli doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy). A zatem pracownik otrzyma odszkodowanie tylko w sytuacji, gdy wskutek wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Brak takiego rodzaju uszczerbku oznacza, że pracownik nie otrzyma jednorazowego odszkodowania.

Przy czym przez stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy. Chodzi tu więc o sytuacje, gdy upośledzenie czynności organizmu poszkodowanego wskutek wypadku pracownika ma charakter nieodwracalny (np. utrata palca wskutek amputacji). Stały uszczerbek na zdrowiu oznacza więc, że nie jest możliwe odzyskanie w pełni sprawności organizmu poszkodowanego pracownika.

Natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie (art. 11 ust. 2 i 3 ustawy). W tym przypadku istnieje więc możliwość powrotu do stanu zdrowia istniejącego przed zaistniałym wypadkiem przy pracy. Przy czym ustawowy termin 6 miesięcy należy liczyć od momentu doznania przez pracownika urazu wskutek wypadku przy pracy. Oceny, czy uszczerbek na zdrowiu ma charakter stały czy też długotrwały, dokonuje lekarz orzecznik ZUS. Szczegółowe zasady tej oceny określa rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania.

Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej, która rozpoznaje sprzeciwy od orzeczeń lekarza orzecznika, stanowi podstawę decyzji ZUS o przyznaniu lub odmowie prawa do jednorazowego odszkodowania. Jeżeli więc zostanie określone, że pracownik doznał w wyniku wypadku przy pracy stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, wówczas oddział ZUS wydaje decyzję przyznającą jednorazowe odszkodowanie w wysokości zależnej od ustalonego procentu uszczerbku na zdrowiu. Jeżeli zaś nie zostanie stwierdzone, że pracownik wskutek wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, to oddział ZUS wyda decyzję odmawiającą prawa do jednorazowego odszkodowania.

Przed sądem

Od decyzji w sprawie jednorazowego odszkodowania pracownik może wnieść odwołanie do wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych sądu rejonowego. Właściwy do rozpoznania tego rodzaju spraw jest sąd, w którego rejonie pracownik ma miejsce zamieszkania. Odpowiednie pouczenie w tym zakresie powinno być zawarte w treści decyzji ZUS. Jeśli pracownik chce z niego skorzystać, powinien wnieść odwołanie na piśmie do oddziału ZUS, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. ZUS następnie przekazuje niezwłocznie to odwołanie wraz z aktami sprawy do sądu (art. 477⁹ § 1 i 2 k.p.c.).

Przykład

Pani Anna zatrudniona jako prasowaczka na skutek awarii maszyny, na której pracowała, doznała porażenia prądem i oparzenia dłoni. Pracodawca po ustaleniu, że był to wypadek przy pracy, przesłał wniosek pani Anny o jednorazowe odszkodowanie wraz z protokołem powypadkowym do ZUS. Lekarz orzecznik ZUS po zbadaniu pani Anny i zapoznaniu się z dokumentacją medyczną uznał, że doznała ona długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 8%. Tak samo orzekła komisja lekarska ZUS. Na tej podstawie została wydana decyzja ZUS przyznająca pani Annie odszkodowanie za 8% długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Od tej decyzji pani Anna wniosła odwołanie do ZUS, który przesłał je do sądu rejonowego wraz z aktami sprawy. Sąd wyznaczył rozprawę oraz dopuścił dowód z opinii biegłego lekarza. Następnie sąd po zapoznaniu się z opinią biegłego, który stwierdził długotrwały uszczerbek na zdrowiu będący skutkiem wypadku przy pracy w wysokości 12%, zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał pani Annie prawo do jednorazowego odszkodowania za 12% długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Na drodze cywilnej

Jednorazowe odszkodowanie jest wypłacane poszkodowanemu pracownikowi tylko raz i w zryczałtowanej wysokości, a zatem zwykle stanowi jedynie częściową kompensację doznanej wskutek wypadku szkody. W przypadku niepokrycia w ten sposób pełnej szkody lub krzywdy poszkodowanego może on dochodzić dalszych roszczeń odszkodowawczych od pracodawcy na podstawie przepisów prawa cywilnego, w szczególności art. 444 i 445 k.c. Złożenie wniosku o jednorazowe odszkodowanie nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia skierowanego przeciwko pracodawcy (wyrok SN z 25 października 2007 r.).

Podstawa prawna:

• art. 3 ust. 1, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2 i 3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (DzU nr 234, poz. 1974),
• art. 477⁹ § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego,
• art. 444 i 445 Kodeksu cywilnego.

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 25 października 2007 r. (II PK 78/07, niepubl.).