Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną podczas wypadku przy pracy

Pracodawca jest zobowiązany do wypłaty poszkodowanemu pracownikowi odszkodowania za wyrządzoną mu szkodę. Mogą jednak Państwo dochodzić od sprawcy wypadku zwrotu wypłaconej rekompensaty. Szczegóły w uzasadnieniu.

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy i w związku z tym utracił lub zostały mu uszkodzone należące do niego przedmioty osobistego użytku oraz przedmioty niezbędne do wykonywania pracy, z wyłączeniem pojazdów samochodowych i wartości pieniężnych, przysługuje od pracodawcy odszkodowanie (art. 237¹ § 2 Kodeksu pracy).

Przedmiotami osobistego użytku są rzeczy związane z osobą pracownika i nieudostępniane innym osobom. Natomiast przedmioty niezbędne do wykonywania pracy to takie, bez których pracownik nie mógłby starannie wykonywać powierzonych mu obowiązków. Wynika z tego, że pracodawca nie odpowiada za inne rzeczy, które pracownik przyniósł ze sobą do pracy i nie miały one związku ze świadczoną pracą, np. telewizor czy radio. Jeśli natomiast pracownik uległ wypadkowi przy pracy, w wyniku którego został zniszczony jego sprzęt, którym posługuje się przy wykonywaniu czynności służbowych, może żądać od pracodawcy wypłaty odszkodowania z tego tytułu.

Ze względu na to, że ciężar dowodu na zaistnienie szkody spoczywa na pracowniku, musi on wykazać, że uszkodzenie czy utrata rzeczy nastąpiły wskutek wypadku przy pracy (art. 6 Kodeksu cywilnego).

Pracownik, który spowodował wypadek, w wyniku którego zniszczeniu uległ sprzęt innego pracownika, nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej wobec pokrzywdzonego pracownika. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 12 czerwca 1976 r. (III CZP 5/76, OSNC 1977/4/61): „(...) art. 120 § 1 Kodeksu pracy, wyłącza »dodatkową« odpowiedzialność pracownika obok zakładu pracy i ubezpieczyciela społecznego wobec drugiego pracownika poszkodowanego na skutek wypadku przy pracy, przy założeniu, że szkoda została wyrządzona z winy nieumyślnej przy wykonywaniu przez sprawcę obowiązków pracowniczych (...)”.

W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca (art. 120 Kodeksu pracy). Osobą trzecią jest osoba fizyczna lub prawna niebędąca pracodawcą tego pracownika. Zatem za taką osobę należy uważać także innego pracownika zatrudnionego w tej samej firmie.

W razie szkody wyrządzonej przez pracownika, za jej skutki odpowiada pracodawca, wypłacając odszkodowanie osobie pokrzywdzonej (pracownikowi). Pokrzywdzony pracownik może bowiem żądać odszkodowania od pracodawcy wówczas, gdy inny pracownik wyrządził mu szkodę z winy nieumyślnej, a zatem wtedy, gdy, co prawda, nie chciał wyrządzić szkody, ale zrobił to wskutek niedbalstwa czy lekkomyślności. Poza tym, warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy wobec osoby trzeciej jest wyrządzenie przez pracownika szkody przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych Zatem szkoda musi pozostawać w normalnym, wewnętrzno-organizacyjnym i funkcjonalnym związku przyczynowym z powierzonymi mu czynnościami, które podjął na podstawie stosunku pracy w ramach wykonywania zadań związanych z przedmiotem działalności tego zakładu (wyrok Sądu Najwyższego z 19 lutego 1976 r., III PR 21/76, PiZS 1977/10/68). Oznacza to, że pracodawca mógłby uniknąć odpowiedzialności odszkodowawczej, gdyby jego pracownik wyrządził szkodę jedynie obok czy przy sposobności wykonywania obowiązków pracowniczych.

Nie dotyczy to jednak sytuacji, która wydarzyła się w Państwa firmie. Ponieważ zniszczenie mienia pracownika miało miejsce w trakcie wypadku przy pracy, tj. w czasie wykonywania pracy przez pracownika, pracownik-sprawca nie poniesie odpowiedzialności wobec poszkodowanego pracownika. Mogą jednak Państwo dochodzić od sprawcy wypadku zwrotu wypłaconego odszkodowania do wysokości nieprzekraczającej 3-miesięcznego wynagrodzenia tej osoby (art. 120 § 2 Kodeksu pracy).

Jeżeli naprawienie szkody przez pracownika – sprawcę wypadku następuje na podstawie ugody między pracodawcą a pracownikiem, wysokość odszkodowania może zostać obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych (art. 121 Kodeksu pracy). Zatem pracodawca może wziąć pod uwagę okoliczności łagodzące i obniżyć odszkodowanie regresowe w stosunku do pracownika, który dotąd nienagannie pracował. Odszkodowanie, z uwzględnieniem tych okoliczności, może także obniżyć sąd pracy, jeśli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody sądowej.

W razie niewykonania ugody przez pracownika podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej klauzuli wykonalności przez sąd pracy (art. 121¹ § 2 Kodeksu pracy). Wówczas odszkodowanie może wyegzekwować organ egzekucyjny (komornik), przez zajęcie wynagrodzenia pracownika. Sąd pracy może odmówić nadania klauzuli wykonalności ugodzie tylko wtedy, gdy ustali, że jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.

Kodeks pracy nie określa zasad ustalania należnego odszkodowania za zniszczone przedmioty pracownika. W takim przypadku zadośćuczynienia z tego tytułu pracownik będzie musiał dochodzić od pracodawcy na ogólnych zasadach dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie Kodeksu cywilnego.

Zastosowanie ma wówczas art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym odszkodowanie obejmuje straty, jakie poszkodowany poniósł, oraz korzyści, jakie mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Odszkodowanie ulega jednak odpowiedniemu zmniejszeniu, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody. Zatem pracodawca odpowiada za uszkodzone lub zniszczone przedmioty pracownika według ich wartości z chwili zdarzenia, tj. z chwili wypadku przy pracy. Jeśli przedmioty te uległy częściowemu uszkodzeniu, pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi odszkodowanie w kwocie proporcjonalnie obniżonej do stopnia zniszczenia.

PRZYKŁAD

Pracownik uległ wypadkowi przy pracy, podczas którego zostały całkowicie zniszczone jego okulary. Ustalono, że wartość okularów, biorąc pod uwagę ich dotychczasowe zużycie, wyniosła 350 zł i w tej wysokości pracodawca wypłacił pracownikowi odszkodowanie. Takie postępowanie było prawidłowe.

Odszkodowanie uzyskane przez pracownika od pracodawcy jest przychodem pracownika ze stosunku pracy. Jest ono jednak zwolnione ze składek ZUS (§ 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe) i od podatku (art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Podstawa prawna:

• art. 119–122, art. 237¹ Kodeksu pracy,
• art. 6, art. 361 § 2, art. 415, art. 430 Kodeksu cywilnego,
• § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.),
• art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361).