Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zawarte w protokole powypadkowym mogą zakwestionować zarówno poszkodowany pracownik, jak i ZUS.
Poszkodowany pracownik ma prawo do:
- zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym,
- wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii,
- wystąpienia do właściwego rejonowego sądu pracy z powództwem o ustalenie i sprostowanie protokołu,
- odwołania się do rejonowego sądu pracy od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
- odwołania się do rejonowego sądu pracy w razie niewydania przez ZUS decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o jednorazowe odszkodowanie.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo odmówić przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w przypadku:
- nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku,
- nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy,
- gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.
W przypadku braków formalnych w protokole Zakład Ubezpieczeń Społecznych niezwłocznie zwraca pracodawcy protokół powypadkowy w celu ich uzupełnienia.
UZASADNIENIE
Pracodawca, który dowie się o zaistniałym w zakładzie pracy wypadku, jest zobowiązany do powołania zespołu powypadkowego, w skład którego wchodzą dwie osoby, jedna będąca przedstawicielem pracodawcy, druga – przedstawicielem pracowników. Członkowie zespołu powypadkowego powinni:
- być przeszkoleni w przeprowadzaniu postępowań powypadkowych oraz
- znać swoje prawa i obowiązki związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadku oraz dokonywaniem kwalifikacji prawnej zdarzenia.
Zespół powypadkowy sporządza w terminie 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku (protokół powypadkowy) w niezbędnej liczbie egzemplarzy oraz kompletuje pozostałą dokumentację.
Członkowie zespołu powypadkowego powinni poinformować pracodawcę i poszkodowanego o przysługujących im prawach, a także o kolejności podejmowanych działań, terminach wynikających z przepisów oraz udzielić informacji dotyczących dalszego postępowania w celu ustalenia uprawnień odszkodowawczych poszkodowanego.
Pracodawca zatwierdza protokół w terminie 5 dni od jego sporządzenia. Zatwierdzony przez pracodawcę protokół powypadkowy wraz z załącznikami jest, na wniosek poszkodowanego, po zakończeniu leczenia i rehabilitacji, przekazywany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w celu orzeczenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu i postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania. Gdy którakolwiek ze stron kwestionuje ustalenia zawarte w protokole, poszkodowany powinien wystąpić z powództwem lub złożyć odwołanie do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, który po rozpatrzeniu może nakazać zmianę w treści protokołu lub uchylić decyzję wydaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
WAŻNE!
Organem uprawnionym do przeprowadzania kwalifikacji prawnej zaistniałego wypadku jest powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy (§ 7.1 ust. 7 rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy).
Jeżeli na etapie sporządzania protokołu powypadkowego pojawią się rozbieżne opinie członków zespołu dotyczące na przykład okoliczności i przyczyn zdarzenia, wskazania osób, które przyczyniły się do wypadku, lub ustalenia, czy zdarzenie wypełnia przesłanki definicji wypadku przy pracy, członek zespołu powypadkowego ma prawo do wniesienia na piśmie zdania odrębnego, które powinien uzasadnić. Zapis zdania odrębnego jest dołączany do protokołu powypadkowego i staje się jego integralną częścią. W sytuacji rozbieżności zdań członków zespołu powypadkowego o treści protokołu decyduje pracodawca.
Przed zatwierdzeniem protokołu przez pracodawcę zespół powypadkowy zapoznaje z jego treścią poszkodowanego, pouczając go o prawie do zgłoszenia na piśmie uwag i zastrzeżeń, a także o prawie wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek, odpisów i kopii.
Dokument zawierający uwagi i zastrzeżenia poszkodowanego dotyczące ustaleń zawartych w protokole jest dołączany do protokołu i stanowi jego integralną część. W przypadku złożenia przez członka zespołu powypadkowego zdania odrębnego lub wniesienia przez poszkodowanego uwag i zastrzeżeń, albo gdy protokół nie odpowiada warunkom określonym w rozporządzeniu, pracodawca nie zatwierdza protokołu powypadkowego, lecz zwraca go członkom zespołu w celu wyjaśnienia go i uzupełnienia. Po zapisaniu przez zespół powypadkowy wyjaśnień i uzupełnień pracodawca zatwierdza protokół, a jeden egzemplarz jest niezwłocznie dostarczany poszkodowanemu.
Jeżeli poszkodowany pracownik uważa, że ustalenia zawarte w protokole nie są zgodne z prawdą, ma prawo wystąpić do rejonowego sądu pracy z powództwem o ustalenie i sprostowanie protokołu. Sąd może zakwestionować ustalenia zawarte w protokole i nakazać pracodawcy zmianę jego treści.
WSKAZÓWKA!
W celu ustalenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu i postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania poszkodowany składa do pracodawcy (płatnika składek) wniosek o jednorazowe odszkodowanie.
Zakres informacji, które powinny być zamieszczone we wniosku o odszkodowanie oraz wykaz wymaganych dokumentów są określone w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania.
UWAGA!
Pracodawca, po otrzymaniu wniosku od poszkodowanego pracownika i zakończeniu przez niego leczenia i rehabilitacji poświadczonych zaświadczeniem o stanie zdrowia N-9, przekazuje skompletowaną dokumentację powypadkową do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwego ze względu na miejsce zamieszkania poszkodowanego. W ciągu 7 dni od daty otrzymania wniosku ZUS ustala termin badania poszkodowanego przez lekarza orzecznika.
W przypadku gdy w protokole powypadkowym są braki formalne, ZUS niezwłocznie zwraca pracodawcy protokół w celu uzupełnienia, może również zażądać uzupełnienia dokumentacji o dodatkowe informacje i wyjaśnienia.
PRZYKŁAD
ZUS zwrócił pracodawcy dokumentację powypadkową z żądaniem wyjaśnienia, czy poszkodowany znalazł się w miejscu wypadku w związku z wykonywaniem swoich zwykłych czynności lub na polecenie przełożonego, uzupełnienia pieczęci pracodawcy w nagłówku protokołu powypadkowego oraz podania przyczyn sporządzenia protokołu w terminie późniejszym niż 14 dni od daty zawiadomienia o wypadku.
ZUS ma prawo odmówić przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego między innymi w przypadku, gdy protokół zawiera stwierdzenia bezpodstawne, nie może jednak nakazać dokonywania zmian w treści protokołu powypadkowego (art. 22 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych).
PRZYKŁAD
Stwierdzeniami, które ZUS może potraktować jako bezpodstawne, mogą być:
● uznanie przez zespół powypadkowy zdarzenia za wypadek przy pracy, kiedy nie zostały wypełnione wszystkie przesłanki wynikające z definicji wypadku zapisanej w ustawie,
● uznanie, że wyłączną przyczyną wypadku nie było naruszenie przez poszkodowanego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, pomimo że z opisu okoliczności wypadku można wnioskować, że do naruszenia przepisów doszło i że była to wyłączna przyczyna wypadku.
Decyzja o przyznaniu lub odmowie przyznania jednorazowego odszkodowania jest wydawana w ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej albo od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
WAŻNE!
Zaświadczenie o stanie zdrowia N-9 jest wystawiane przez lekarza prowadzącego po zakończeniu leczenia i rehabilitacji i jest ważne 30 dni.
Poszkodowanemu przysługuje prawo odwołania się od decyzji ZUS. Odwołanie składa się do właściwej jednostki ZUS w terminie miesiąca od daty doręczenia decyzji. ZUS przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz z aktami sprawy do właściwego sądu, chyba, że sam uzna odwołanie. W takim przypadku ZUS może samodzielnie zmienić treść decyzji, co również nie tamuje dalszej, sądowej drogi odwoławczej. W przypadku spraw o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy sprawę w I instancji rozpatruje sąd rejonowy – sąd pracy.
PODSTAWA PRAWNA
- Ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322),
- Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (DzU nr 43, poz. 296 ze zm.),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (DzU nr 105, poz. 870),
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (DzU nr 234, poz. 1974).