Pracownicy, którzy obsługują maszyny, nie ponoszą odpowiedzialności za ich dopuszczenie do pracy na terenie zakładu pracy, a zakres ich odpowiedzialności związany ze sposobem obsługi maszyn nie może mieć i nie ma wpływu na odpowiedzialność pracodawcy, pod warunkiem właściwego wykonywania czynności związanych z obsługą tych maszyn.
UZASADNIENIE
Wiemy, że maszyna, przy której pracowała poszkodowana, została zainstalowana w zakładzie w 2002 r. Producent maszyny – z kraju UE – wystawił dla maszyny deklarację zgodności WE, oznaczył ją znakiem zgodności CE.
Automat do produkcji szczotek posiadał korpus, w którym zainstalowano mechanizmy robocze. Zostały one obudowane osłonami stałymi i drzwiczkami. Dostęp do strefy roboczej możliwy był po otwarciu drzwiczek roboczych, które mają wyłączniki krańcowe. Po lewej stronie korpusu maszyny był pulpit sterowniczy z wyłącznikiem głównym, awaryjnym oraz z elementami sterowniczymi. Pulpit sterowniczy znajdował się w strefie dostępu dla operatora. Drugi wyłącznik awaryjny znajdował się po prawej stronie korpusu maszyny, bezpośrednio przy drzwiczkach ruchomych, umożliwiających po ich otwarciu dostęp do wewnętrznej strefy niebezpiecznej (roboczej) maszyny, tj. do mechanizmów roboczych oraz noży tnących. W obudowanej części maszyny, w strefie niebezpiecznej (roboczej) zainstalowany został króciec miejscowego wyciągu, na którym osadzana była końcówka przewodu wyciągowego.
Za stan bhp w zakładzie pracy odpowiedzialny jest pracodawca. Ponadto pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 207 Kodeksu pracy).
W szczególności pracodawca ma obowiązek:
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewniać w zakładzie pracy przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
- reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy.
Dodatkowo pracodawca jest zobowiązany przekazywać pracownikom informacje o:
- zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,
- działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia wymienionych zagrożeń.
Niespełnienie tych postanowień stanowi ujęte w Kodeksie pracy wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny do 30 000 zł.
W omawianej sytuacji pracodawca zobowiązany był do przeprowadzenia wstępnej kontroli zgodności bezpieczeństwa maszyny z minimalnymi wymaganiami, natomiast po wypadku – kontroli specjalnej. Wyniki tych kontroli powinny stanowić podstawę do dostosowania maszyny do minimalnych wymagań bezpieczeństwa i wyeliminowania stwierdzonych niezgodności.
WSKAZÓWKA!
Chcąc zapobiec w przyszłości wypadkom przy pracy, pracodawca powinien m.in. zainstalować w strefie niebezpiecznej (roboczej) maszyny dwie stałe, przykręcane śrubami osłony. Uniemożliwiłyby one, w przypadku ewentualnego spadnięcia przewodu wyciągu, dostępu kończyn pracownika obsługującego maszynę do obracających się elementów noży, ponieważ ich odkręcenie zajmowało więcej niż 18 sekund.
Zainstalowane drzwiczki maszyny powinny być wyposażone w urządzenie współpracujące – wyłącznik pozycyjny, tj. wyłącznik krańcowy z ryglowaniem. Po zamknięciu osłony i zresetowaniu układu rygiel (bezpieczny zamek elektryczny) powinien zablokować osłonę w pozycji zamkniętej i zezwolić na ruch maszyny w przypadku wydania polecenia startu przyciskiem.
Polecenie zatrzymania maszyny powinno wiązać się z natychmiastowym odłączeniem energii od napędu (styczniki), a następnie odliczeniem czasu niezbędnego na dobieg maszyny, który w przypadku opisywanej maszyny powinien wynosić co najmniej 18 sekund. Po tym czasie rygiel powinien zwolnić osłonę ruchomą, która może zostać od tego momentu otwarta. Oczywiście w czasie, gdy osłona jest otwarta, maszyna nie powinna ruszyć.
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 207 § 1–2, art. 2071 § 1, art. 283 § 2 pkt 3 i 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
- Par. 27 pkt 2 lit. c rozporządzenia Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (DzU nr 191, poz. 1596 ze zm.).