Prace konserwacyjne powinny być prowadzone zgodnie z instrukcją producenta, a przed uruchomieniem maszyny trzeba ocenić jej bezpieczeństwo.
UZASADNIENIE
Konserwacja maszyn to jedna z podstawowych czynności przy eksploatacji. Czynności konserwacyjne można podzielić na dwie duże grupy:
- wchodzące w zakres obsługi codziennej wykonywane przez operatora,
- wykonywane w określonych odstępach czasu (np. co 1000 godzin pracy) przez wyspecjalizowany personel techniczny.
Pierwsza grupa to zabiegi, które w ramach codziennej obsługi wykonuje operator maszyny, w tym kontrola (również wizualna) stanu maszyny, odpowiednie czyszczenie maszyny, ewentualnie sprawdzenie braku wycieków płynów eksploatacyjnych (np. z motoreduktora) itp.
Codzienna konserwacja maszyny
Zakres codziennej konserwacji wchodzącej w zakres obsługi zawsze powinien określić producent maszyny w instrukcji obsługi. To producent określa, co i kiedy należy sprawdzić, aby maszyna była bezpieczna. Dlatego tak ważne jest zapoznanie pracownika z treścią instrukcji obsługi, co często jest lekceważone przez pracodawców.
Pracodawcy zwykle ograniczają się do poinstruowania operatora do minimum, czyli do czynności niezbędnych do bezpośredniej obsługi maszyny, zapominając, że jej właściwa konserwacja, również codzienna, pozwala na maksymalne wydłużenie bezawaryjnej pracy, a w przypadku awarii – minimalizuje jej koszty.
WSKAZÓWKA!
Dobrą praktyką jest wykonywanie skrótu (wyciągu) instrukcji obsługi w formie graficznej (zdjęcia i opis) w zakresie codziennej obsługi i umieszczanie takiej ściągawki w pobliżu maszyny lub wręcz na stanowisku operatora, tak aby zawsze pamiętał o właściwej konserwacji na początku, w czasie i na zakończenie dnia pracy.
Również do codziennych prac konserwacyjnych należy ocena sprawności maszyny. Taka najprostsza polega na ocenie wizualnej i na doświadczeniu operatora. Jeśli cokolwiek odbiega od normy, powinno zostać zgłoszone odpowiednim służbom i wpisane do odpowiedniej ewidencji (np. książki pracy maszyny). Takie postępowanie znacznie ogranicza możliwość powstawania poważnych awarii, a jeśli już do nich dojdzie, pozwala w sposób możliwie szybki na „postawienie diagnozy”.
Okresowa konserwacja maszyny
Konserwacja okresowa zwykle wykonywana jest przez wyspecjalizowany personel techniczny. Przeprowadzając ją, należy sięgnąć do dokumentacji maszyny i sprawdzić, jakiego rodzaju czynności konserwacyjne określił producent i jak często je wykonywać.
Należy pamiętać też o tym, że w dokumentacji zwykle dokładnie określone są czynności, które mogą być wykonywane przez dział techniczny, a które zastrzeżone są wyłącznie dla serwisów fabrycznych. Takie rozwiązanie nie zawsze wynika jedynie z chęci zysku producenta. Coraz częściej zdarza się, że bardzo specjalistyczne naprawy wymagają odpowiedniego sprzętu lub narzędzi. Przy stosowanych dziś technologiach nie zawsze da się „na oko” określić właściwości części czy użytych płynów eksploatacyjnych. Dlatego jeśli producent zastrzega wykonywanie pewnych napraw tylko w serwisie fabrycznym, nie należy próbować naprawiać maszyn samodzielnie. Warto tu również zwrócić uwagę na fakt, że odpowiednie zapisy na ten temat znajdują się zwykle w dokumentacji maszyny. Często właściwa (wykonana przez odpowiednie osoby) konserwacja jest warunkiem utrzymania odpowiedzialności producenta za właściwe funkcjonowanie maszyny. I nie jest to tylko kwestia gwarancji, ale również np. utrzymania znaku CE.
WSKAZÓWKA!
Po każdym działaniu polegającym na ingerencji we wnętrze maszyny (demontaż zespołów, wymiana itp.) należy pamiętać o przeprowadzeniu oceny bezpieczeństwa maszyny przed dopuszczeniem jej do eksploatacji.
Koniecznie trzeba sprawdzić, czy wszystkie osłony, układy bezpieczeństwa, zabezpieczenia działają właściwie. Nawet jeśli instrukcja producenta wyraźnie tego nie określa, należy to zrobić. Niedokręcona osłona, niewłaściwie funkcjonujący układ bezpieczeństwa to poważne zagrożenie.
Pamiętajmy, że wiele maszyn ze względu na swoje przeznaczenie czy sposób działania ma tzw. tryb pracy serwisowej, w której zniesione są częściowo bariery bezpieczeństwa. Dlatego każda dłuższa przerwa w pracy maszyny, naprawa czy okresowa konserwacja powinny kończyć się tzw. dopuszczeniem do ruchu (polegającym na sprawdzeniu istotnych dla bezpieczeństwa pracy i bezpiecznej obsługi układów i zabezpieczeń maszyny). Takie dopuszczenie powinno być udokumentowane i przeprowadzone niezależnie przez co najmniej dwie osoby, które wzajemnie będą się sprawdzały, tak aby zminimalizować ryzyko przeoczenia istotnych niesprawności systemów bezpieczeństwa maszyny.
PODSTAWA PRAWNA
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (DzU nr 191, poz. 1596 ze zm.).