Stan faktyczny
W wyniku kontroli przeprowadzonej w zakładzie produkcyjnym spółki T. inspektor pracy stwierdził, że w szatni odzieży własnej pracowników tymczasowych zapewniono każdemu pracownikowi szafkę ubraniową przeznaczoną do indywidualnego użytku, ale o małych rozmiarach, takich samych jak w szatni odzieży roboczej dla pracowników zatrudnionych na stałe. Natomiast w szatni odzieży roboczej pracownicy tymczasowi przechowują odzież roboczą na wieszakach. Inspektor pracy podczas prowadzonej kontroli stwierdził także, że w szatniach odzieży własnej dla pracowników tymczasowych nie zapewniono odpowiedniej szerokości przejścia komunikacyjnego.
Inspektor pracy wydał więc decyzję nakazującą spółce zamontowanie w szatni na stałe szafek spełniających wymagania Polskich Norm, a także usunięcie uchybienia polegającego na niezapewnieniu co najmniej 1,5 m szerokości przejść pomiędzy szafkami w szatni odzieży własnej pracowników tymczasowych.
Rozstrzygnięcia urzędów i sądów
Spółka od tej decyzji odwołała się do Okręgowego Inspektoratu Pracy w W. Odwołanie zostało częściowo uwzględnione, jednak tylko w zakresie przesunięcia terminu, w jakim spółka miała zamontować wspomniane szafki na odzież roboczą oraz przebudowę przejść w szatni. W pozostałym zakresie Okręgowy Inspektor Pracy podtrzymał decyzje pokontrolne. Ponieważ umieszczone w szatniach szafki w znaczny sposób odbiegają od wymiarów przewidzianych w Polskiej Normie, konieczna jest ich wymiana. Zdaniem OIP względy ekonomiczne i finansowe utrudniające wykonanie decyzji nie mogą być uznane za przesłankę niewykonalności decyzji.
W tej sytuacji spółka T. zaskarżyła decyzję OIP do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. Skarga została oddalona. Spółka złożyła więc ostatecznie skargę kasacyjną do NSA.
Orzeczenie NSA
Naczelny Sąd Administracyjny skargę oddalił. Uzasadniając wyrok wskazał, że Polskie Normy nie są same przez się przepisami bhp (przepisami prawa pracy). Wynika to z celów i zasad, dla których utworzono zbiór Polskich Norm, jak również z unormowań prawnych. Przez pojęcie normy rozumie się bowiem dokument przyjęty w drodze konsensusu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę, ustalający – do powszechnego i wielokrotnego stosowania – zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzających do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie.
Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bhp nie wskazuje, która z Polskich Norm ma zastosowanie przy urządzaniu przez pracodawcę szatni pracowniczych. Pozwala to uwzględnić wymagania wynikające z lokalnych uwarunkowań, uwzględniających warunki pracy, stopień i charakter zabrudzeń bądź potrzebę zachowania szczególnej czystości w czasie prowadzenia procesu technologicznego.
Jednocześnie pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 207 § 2 Kodeksu pracy). Sąd podkreślił, że to pracodawca ma obowiązek wykorzystać każdą zdobycz naukową, każdy postęp techniczny, każde doświadczenie życiowe dla wzmocnienia ochrony zdrowia i życia pracowników i innych osób wykonujących pracę w danym zakładzie. Realizacja tego obowiązku ma więc stanowić nieodłączny element działalności pracodawcy.
Zdaniem NSA nie można skutecznie organom administracji postawiać zarzutu naruszenia prawa przez odwołanie się do Polskiej Normy, która w sposób optymalny zapewnia realizację spoczywającego na pracodawcy obowiązku stworzenia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W niniejszej sprawie kwestią podstawową była potrzeba zapewnienia w zakładzie właściwych szafek o optymalnych wymiarach. Spółka nie zastosowała się do obowiązku zapewnienia pracownikom szafek na odzież odpowiadających optymalnym w tych warunkach wymiarom. Oznacza to, że doszło do przekroczenia przepisów i tym samym decyzje organów inspekcji pracy były prawidłowe.
Wnioski
Stosowanie Polskich Norm nie zawsze jest obowiązkowe. Ważne jest, by maszyny, sprzęt i wyposażenie miejsc pracy były bezpieczne i zapewniały odpowiednią jakość pracy. Jednak może się zdarzyć, że niezastosowanie się do norm powoduje równocześnie uchybienia w zakresie bhp. W takim przypadku wprowadzenie sprzętów i urządzeń zgodnych z normą może być konieczne, a normy PN stają się wytycznymi, do których pracodawca powinien się zastosować, aby praca była wykonywana w bezpiecznych i higienicznych warunkach.
WAŻNE!
Pracodawca zasadniczo nie jest zobligowany przy korzystaniu z maszyn, urządzeń, sprzętów, mebli itp. do stosowania wyrobów oznaczonych konkretną normą – chyba że ustawa lub akt niższego rzędu (rozporządzenie właściwego ministra) wprowadza wprost obowiązek stosowania danej normy dla określonego wyrobu lub technologii.
Oczywiście oznacza to też, że możliwe jest – jeżeli przepisy wyraźnie tego nie zabraniają – wprowadzenie środków czy sprzętów niezgodnych z daną normą, ale spełniających wyższe standardy jakości i bezpieczeństwa.