Pracodawca, w przypadku stwierdzenia przez przeprowadzającego kontrolę inspektora pracy nieprawidłowości, podlega odpowiedzialności za wykroczenia przeciwko prawom pracownika, a co za tym idzie – podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł w postaci mandatu karnego bądź grzywny wydanej w wyniku postępowania przed sądem grodzkim. Państwowa Inspekcja Pracy nie przewiduje stosowania taryfikatorów.
UZASADNIENIE
Prowadzenie działalności gospodarczej oraz zatrudnianie pracowników wiąże się z odpowiedzialnością pracodawcy, który prowadzi działalność na własne ryzyko. Pracodawca, który zatrudnia pracowników, podlega przepisom Kodeksu pracy oraz rozporządzeniom, na które powołuje się Kodeks pracy, związanym z prawem pracy, w tym bezpieczeństwem i higieną pracy. Obowiązek przestrzegania przepisów bhp w przypadku podjęcia decyzji o zatrudnieniu pracowników nie podlega dyskusji, jak również negocjacjom w celu ich obejścia bądź niestosowania.
Prawo pracy, a co za tym idzie – kontrolujący zakład pracy inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy nie przewidują żadnych okoliczności łagodzących w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy, w tym bhp.
Pełny katalog wykroczeń przeciwko prawom pracownika zawarty jest w dziale trzynastym ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Pracodawca może być pociągnięty do odpowiedzialności wykroczeniowej za następujące nieprawidłowości:
- naruszenie obowiązków w zakresie realizacji standardów bezpieczeństwa i higieny pracy przeciwko prawom pracownika.
Obowiązki pracodawcy w przedmiotowym zakresie określone zostały w art. 207–23715 Kodeksu pracy. Są to na przykład:
– dopuszczanie pracowników bez aktualnych badań lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku,
– dopuszczanie do pracy pracowników bez przeszkolenia w zakresie bhp,
– niezapewnienie środków ochrony indywidualnej, stosowanie maszyn i urządzeń niezapewniających bezpieczeństwa pracowników przy ich wykonywaniu (brak osłon części ruchomych),
– brak oceny i udokumentowania ryzyka zawodowego,
– nieutworzenie służby bhp, niezapewnienie pomieszczeń higienicznosanitarnych pracownikom,
– nieprawidłowości w zakresie składowania, magazynowania, pomieszczeń pracy itd;
- nieprzedstawienie określonych informacji właściwemu państwowemu inspektorowi pracy i właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu;
- niezapewnienie, aby budowa lub przebudowa obiektu lub jego części, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, wykonywana była na podstawie projektów uwzględniających wymagania bhp, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców.
WAŻNE!
Pracodawca ma obowiązek zawiadomić w terminie 30 dni właściwego okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, jak również o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności oraz o zmianie technologii, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.
Naruszenie tego obowiązku następuje przez zaniechanie zasięgnięcia wspomnianej opinii albo przez realizację prac budowlanych zgodnie z projektem, który uzyskał negatywną opinię, albo przez realizację tych prac niezgodnie z pozytywnie zaopiniowanym projektem;
- niewyposażenie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które na podstawie przepisów ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (DzU z 2004 r. nr 204, poz. 2087) zostały poddane sprawdzeniu zgodności z wymaganiami, uzyskały potwierdzenie zgodności i są oznaczone znakiem zgodności;
- dostarczenie pracownikom środków ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności (każdy środek ochrony indywidualnej powinien posiadać instrukcję użytkowania, oznakowanie CE oraz deklarację zgodności WE – każdy środek wprowadzony na rynek powinien być poddany odpowiedniej procedurze oceny typu WE zgodnie z przepisami o systemie oceny zgodności);
- niespełnienie obowiązku przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia oraz zastosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego zbadania stopnia ich szkodliwości stosownie do przepisów i bez podjęcia środków profilaktycznych zabezpieczających lub ograniczających ich działanie albo ostrzegających przed nimi;
- stosowanie nieoznakowanych prawidłowo (w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację) substancji i preparatów chemicznych albo stosowanie niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych bez kart ich charakterystyki oraz opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.
Sposób oznakowania tych substancji i preparatów chemicznych określają przepisy ustawy z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (DzU nr 11, poz. 84).
Ponadto jeśli w procesie produkcji stosowane są materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych;
- niepowiadomienie właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku w pracy, który wywołał takie skutki, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, w tym m.in.:
– niezgłoszenie choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę;
– nieujawnienie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
– przedstawienie niezgodnych z prawdą informacji, dowodów lub dokumentów dotyczących takich wypadków lub chorób;
- nierealizowanie w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy;
- odmowa współpracy i utrudnianie inspektorowi pracy realizacji jego działań kontrolnych;
WAŻNE!
Pracodawca ma obowiązek współdziałać z inspektorem pracy w czasie postępowania kontrolnego, w szczególności poprzez umożliwienie prowadzenia wizytacji zakładu pracy i udzielanie informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań.
- dopuszczanie do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych dziecka do ukończenia przez nie 16. roku życia bez zezwolenia właściwego inspektora pracy.
„Kto będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł” (art. 283 § 1 Kodeksu pracy). I tak, w przypadku kontroli stanu bhp na terenie zakładu pracy i stwierdzeniu nieprawidłowości klasyfikowanych jako wykroczenia, inspektor pracy w zależności od ilości stwierdzonych nieprawidłowości i wagi zagrożeń bhp ma obowiązek zastosować jeden z poniższych środków:
- oddziaływania społecznego w postaci np. pouczenia na piśmie,
- mandatu karnego w wysokości od 1000 zł do 2000 zł,
- w przypadku kolejnej kontroli na terenie zakładu pracy i ponownego stwierdzenia nieprawidłowości – mandatu karnego w wysokości od 1000 zł do 5000 zł,
- skierowania wniosku o ukaranie do sądu grodzkiego – w wyniku rozprawy przed sądem grodzkim sąd orzeka o grzywnie w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.
Inspektor pracy, orzekając o karze grzywny za stwierdzone podczas kontroli wykroczenia, bierze pod uwagę wiele czynników. Przede wszystkim chodzi o wagę nieprawidłowości, np. czy naruszenie stanowi zagrożenie zdrowia i życia pracowników, czy jest to rażące naruszenie przepisów prawa pracy, czy powyższe naruszenie wynika z nieuwagi, przeoczenia czy ze złośliwego działania pracodawcy oraz czy pracodawca przejawia dobrą wolę i niezwłocznie usunął nieprawidłowość. W zakresie wysokości grzywny brane jest również pod uwagę powtarzanie się tego samego wykroczenia podczas kolejnych kontroli (recydywa).
W przypadku odmowy przez pracodawcę przyjęcia mandatu karnego inspektor pracy z urzędu kieruje sprawę do sądu grodzkiego.
WAŻNE!
Wysokość mandatu bądź grzywny nałożonej przez inspektora pracy lub sąd uzależniona jest od wagi wykroczenia (np. długości występowania nieprawidłowości, ciężkości zagrożenia) łącznie za wszystkie stwierdzone na terenie zakładu pracy nieprawidłowości.
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 229 § 4 oraz art. 283 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).