Z danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wynika, że w ostatnich dwóch latach wypadki komunikacyjne stanowiły ok. 10% wypadków przy pracy. Zginęło w nich 339 osób, a ponad 25 000 zostało rannych. Kierowcy stanowią drugą – po robotnikach budowlanych – grupę poszkodowanych, wśród których większość to osoby ze stażem pracy krótszym niż rok.
Obniżenie wypadkowości, szczególnie liczby wypadków komunikacyjnych, najłatwiej można osiągnąć, wdrażając długoletni i kompleksowy program zarządzania bezpieczeństwem środkami transportu i bezpieczeństwem pracowników. Nie jest to zadanie wyłącznie dla specjalisty ds. bhp, ale może zostać przez niego zainspirowane. Program powinien być częścią systemu zarządzania całym przedsiębiorstwem i obejmować obszary: podmiotowy i przedmiotowy.
W obszarze przedmiotowym powinny się znaleźć przede wszystkim zagadnienia związane z zarządzaniem środkami transportu, w obszarze podmiotowym – z zarządzaniem pracownikami. Pierwszym z tych zagadnień powinni zająć się specjaliści z zakresu logistyki i transportu, drugim – specjaliści ds. bhp i osoby kierujące pracownikami.
WSKAZÓWKA!
Specjalista ds. bhp w ramach tego programu może zaplanować cykl szkoleń zarówno dla kadry zarządzającej, jak i pracowników. Szkolenia powinny obejmować zagadnienia dotyczące oceny i analizy ryzyka na stanowisku pracy przedstawiciela handlowego, zasady bezpieczeństwa związane z prowadzeniem samochodu, zasady bezpiecznej obsługi samochodu, procedury postępowania w związku z wypadkami samochodowymi.
Ocena ryzyka
Praca przedstawiciela handlowego wiąże się z dużym ryzykiem zawodowym. Często wynika to z braku możliwości uniknięcia zagrożenia. W 1/3 przypadków do wypadków przedstawicieli handlowych dochodzi z winy innych uczestników ruchu. Ponadto przedstawiciele handlowi:
- pracują zwykle pod presją czasu, co może być przyczyną nierespektowania przepisów drogowych, np. ograniczenia prędkości,
- muszą być w stałym kontakcie z przełożonymi i klientami, często w trakcie prowadzenia samochodu rozmawiają przez telefon (nawet jeśli używają zestawów głośnomówiących rozmowa powoduje ograniczenia w percepcji),
- koncentrują się na istocie swojej pracy, czyli pozyskiwaniu i obsłudze klientów, a nie prowadzeniu samochodu, co rozprasza uwagę, może też przyczynić się do niedostrzegania znaków drogowych i zagrożeń,
- pracują więcej niż 8 godzin na dobę, co powoduje zmęczenie i osłabienie funkcji psychomotorycznych,
- często są młodymi ludźmi, niemającymi doświadczenia w prowadzeniu samochodu.
Szczegółowe omówienie ryzyka oraz konsekwencji wypadków przy pracy jest bazą dla następnych części szkolenia.
Bezpieczne prowadzenie pojazdu
Można mówić o dwóch obszarach:
- znajomości przepisów i ogólnie obowiązujących zasad oraz
- bezpieczeństwa związanego z techniką prowadzenia samochodu.
WSKAZÓWKA!
Podczas szkoleń dla przedstawicieli handlowych warto omawiać nowe przepisy wprowadzone do Kodeksu drogowego, przepisy stwarzające powszechne problemy, a także testować znajomość elementarnych przepisów drogowych.
Technika prowadzenia samochodu wymaga szkolenia przez specjalistów. Jednak nie każda firma może pozwolić sobie na szkolenie wszystkich przedstawicieli handlowych, ponieważ jest to kosztowne przedsięwzięcie. Warto jednak „własnymi siłami” omówić zagadnienia dotyczące bezpiecznego prowadzenia pojazdu.
PRZYKŁAD
Zagadnienia jesienno-zimowego szkolenia dla przedstawicieli handlowych
● Zagrożenia sezonowe (lód, nisko znajdujące się słońce, ulewny deszcz, mgła, oślepiające samochody, krótki dzień)
● Główne skutki (zmniejszona przyczepność, ograniczona widoczność)
● Co możemy zrobić? (zwiększyć odstęp, zmniejszyć szybkość, być widocznym)
● Przygotowanie do sezonu jesienno-zimowego (przygotowanie pojazdu, planowanie jazdy, codzienne kontrole samochodu, dostosowanie techniki jazdy do warunków)
● Zasady Defensive Driving
● Celuj wysoko w kierowaniu/Widok w dal i wszerz
– Patrz daleko przed siebie, aby zidentyfikować potencjalne zagrożenia
– Stosuj technikę skanowania, aby objąć cały zakres pola widzenia
– Aktywnie poszukuj informacji
● Dostrzegaj duży obraz/Widok w dal i wszerz
– Stwórz koło stałej świadomości 360 stopni
– Patrz na boki i do tyłu oraz do przodu
– Nie rozpraszaj swojej uwagi w pojeździe ani swojego umysłu
● Ruszaj oczami/Zawsze świadomy
– Ruszaj oczami co 2 sekundy
– Ciągle wyszukuj szybkimi spojrzeniami
– Patrz w lusterka co 5–8 sekund, częściej w niebezpiecznych sytuacjach
● Zostaw sobie wyjście/Zawsze jest wyjście
– Pracuj aktywnie, aby zachować przestrzeń ochronną wokół swojego pojazdu
– Ustaw się w miejscu, gdzie jak najmniej przedmiotów może nagle znaleźć się w Twojej przestrzeni
– Nigdy nie zawracaj w miejscach do tego nieprzeznaczonych wszerz drogi, tzw. zawracanie na trzy
– Miej otwartą drogę ucieczki
– Unikaj kierowców niezachowujących bezpiecznej odległości
● Dopilnuj, żeby Cię widziano/Patrz i bądź widziany
– Dawaj wczesne sygnały ostrzegawcze
– Nawiązuj kontakt wzrokowy, używając urządzeń ostrzegawczych w razie potrzeby
– Nie bierz kontaktu wzrokowego za rzecz oczywistą
ŹRÓDŁO:
® „Smith System” „SAFE” Principles
Bezpieczeństwo pojazdu
W czasie szkolenia dla przedstawicieli handlowych należy przede wszystkim zwrócić uwagę na codzienne przygotowanie samochodu do jazdy, sprawdzenie świateł, wycieraczek, płynu do szyb, kontrolę opon, stanu paliwa, a także oczyszczenie szyb i lusterek.
Podczas eksploatacji auta należy zwracać uwagę na stan ogumienia. Zdarza się, że nawet niezbyt wyeksploatowane opony nie nadają się już do użytku ze względu na uszkodzenia mechaniczne czoła bieżnika lub boku opony, jak również spękania gumy.
Równie ważne jest reagowanie kierowcy na wszelkie, drobne nawet usterki w aucie i natychmiastowe ich usuwanie. Ważne jest też przygotowanie samochodu do sezonu.
Warto, aby specjalista ds. bhp, szkoląc innych, zwrócił uwagę na szkoleniach, nie tylko przedstawicieli, ale wszystkich, którzy korzystają z samochodu w pracy, że:
- podstawą jest wymiana opon. Większość osób, również przedstawiciele handlowi, zwleka do ostatniej chwili, aż pojawi się śnieg. Opony letnie na śniegu stwarzają duże niebezpieczeństwo. Zaleca się montaż opon zimowych już wtedy, gdy temperatura powietrza spada w ciągu dnia poniżej 7oC;
- przed sezonem należy przeprowadzić przegląd samochodu. Zwykle firmy mają podpisane umowy z serwisami, które regulują zakres usług. Warto jednak zwrócić uwagę przedstawicielom handlowym, aby sprawdzali, czy serwis wykonał pełny przegląd.
PRZYKŁAD
Podczas przeglądu przed sezonem zimowym należy sprawdzić:
● stan ogumienia pojazdu,
● zgodność opon z zaleceniami producenta samochodu,
● czy kierunek toczenia opony jest zgodny z kierunkiem jazdy oraz czy opona jest właściwie zamontowana w obręczach,
● czy w oponach jest prawidłowe ciśnienie oraz wyrównać je do wartości zalecanych przez producenta pojazdu,
● stan układu hamulcowego (płyn hamulcowy oraz klocki i tarcze hamulcowe),
● stan naładowania akumulatora oraz stan paska alternatora,
● stan układu wydechowego,
● poziom i stan oleju napędowego,
● temperaturę zamarzania płynu chłodzącego,
● stan wycieraczek oraz szyb samochodowych,
● stan zawieszenia pojazdu, a przede wszystkim zainstalowanych tam amortyzatorów pod kątem ewentualnych wycieków,
● stan filtrów kabinowych i powietrza,
● sprawność i ustawienie świateł,
● ewentualnie zabezpieczenie uszczelki gumowej w drzwiach,
● płyn do spryskiwaczy.
Serwis powinien skontrolować również przednie i tylne światła, a przede wszystkim ich odbłyśniki. Jeżeli są uszkodzone lub skorodowane, należy je wymienić na nowe. Wymiany wymagają też wszelkie uszkodzone żarówki. Nie ma natomiast potrzeby wymiany aktualnie użytkowanego oleju silnikowego na zimowy (i odwrotnie przed sezonem letnim), ponieważ niemal wszystkie produkowane oleje (zwłaszcza półsyntetyczne i syntetyczne) są wielosezonowe.
Postępowanie w związku z wypadkiem drogowym
Bardzo ważne jest, aby specjalista ds. bhp na szkoleniu dla handlowców omawiał krok po kroku procedury postępowania dotyczące wypadku. Warto też przeprowadzać ćwiczenia z zasad udzielania pierwszej pomocy, jeśli to możliwe np. poza salą konferencyjną, najlepiej w warunkach przypominających sytuację prawdziwego wypadku drogowego. Jeśli nie ma takiej możliwości, koniecznie należy dokładnie prześledzić postępowanie w kilku przypadkach. Poniżej przykładowe ćwiczenie.
PRZYKŁAD
Jadąc z nadmierną prędkością, spowodował Pan wypadek. Co należy zrobić w tej sytuacji?
Pracownicy podają sekwencję czynności. Prowadzący szkolenie stara się na bieżąco ją uporządkować. Po ustaleniu poszczególnych czynności związanych z kolejnymi etapami, czyli:
● zabezpieczeniem miejsca wypadku,
● zawiadomieniem służb ratunkowych,
● udzielaniem pierwszej pomocy,
● zawiadomieniem przełożonych i innych osób, które trzeba zawiadomić zgodnie z firmowymi procedurami, należy podsumować i jeszcze raz powtórzyć całe ćwiczenie. Najlepiej, aby zrobił to jeden ze szkolonych pracowników.
Omówienie dwóch, trzech przykładów pozwoli pracownikom zapamiętać sekwencję czynności. W późniejszym działaniu najważniejszy jest dobrze przemyślany i utrwalony schemat postępowania, a następnie podczas wypadku jego konsekwentne realizowanie.
Omówione zagadnienia to propozycje, które można omawiać i ćwiczyć z przedstawicielami handlowymi. Można jeszcze np. prowadzić ćwiczenia z ochrony przeciwpożarowej i zapewne wielu innych tematów. Zaproponowane zagadnienia można omawiać w trakcie jednego szkolenia, a może to być np. roczny cykl szkoleń. Ważne jest, aby takie szkolenia się odbywały. Szkolenia okresowe przedstawicieli handlowych, odbywające się w najlepszym przypadku raz na 3 lata, to zdecydowanie za mało. Poza wiedzą, którą czerpią pracownicy z takich szkoleń, jest jeszcze jedna korzyść – pracownicy mają możliwość odczuć, że sprawy bezpieczeństwa są ważne dla pracodawcy, co skłania ich również do przykładania większej wagi do bezpieczeństwa.
Specjalista ds. bhp nie musi osobiście prowadzić takich zajęć. Warto jednak, aby zajęcia dotyczące oceny i analizy ryzyka zawodowego na stanowisku przedstawiciela handlowego w zakładzie pracy omówił specjalista ds. bhp, ponieważ on zna najlepiej specyfikę firmy i charakterystykę występujących w niej wypadków.