Urlop na żądanie - jak go zgłosić zgodnie z przepisami

Instytucja urlopu na żądanie została wprowadzona do Kodeksu pracy (K.p.) w celu umożliwienia pracownikom niestawienia się w pracy w sytuacjach wyjątkowych. Konstrukcja przepisu art. 167² Kodeksu pracy, który brzmi „Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu”, co umożliwia pracownikowi zażądać urlopu w trybie niemal natychmiastowym.

Autopromocja

Często w praktyce urlop na żądanie jest zgłaszany na krótko przed rozpoczęciem pracy we wczesnych godzinach porannych, co skutkuje popularnym określeniem urlopu na żądanie jako „kacowego”. W praktyce jest to jednak bardzo krzywdzące określenie dla pracowników korzystających z urlopu na żądanie. Najczęstszymi przypadkami, jakie powodują konieczność wykorzystania tego uprawnienia są sytuacje posiadające znamiona siły wyższej, jak np. niespodziewana awaria samochodu, w wyniku czego pracownik wie, że nie będzie w stanie dotrzeć do pracy lub też nieprzewidziane sytuacje życiowe.

Polecamy produkt: Umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2017 r.

Termin złożenia wniosku o urlop

Jednym z najistotniejszych warunków umożliwiających skorzystanie z urlopu na żądanie jest termin złożenia wniosku o urlop. Zgodnie z art. 167² K.p. pracownik może zgłosić żądanie urlopu nawet w dniu rozpoczęcia urlopu. Jedynym warunkiem jest złożenie żądania jeszcze przed czasem, w którym pracownik powinien rozpocząć pracę, istnienie takiego warunku potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2006 roku (sygn. akt I PK 128/06). Bezsprzecznym pozostaje konieczność złożenia żądania przed rozpoczęciem pracy, nie jest natomiast jednoznacznie określone, z jakim wyprzedzeniem należy złożyć żądanie. Czy zwrot „do chwili przewidywanego rozpoczęcia pracy przez pracownika” oznacza, że wystarczy zadzwonić do pracodawcy na minutę przed rozpoczęciem pracy i zażądać urlopu, bądź też, nawet nie kontaktować się z nim osobiście i przesłać żądanie mailem. Takie rozwiązanie było by możliwe, w związku z możliwością składania żądania bez konieczności dochowania jakiejkolwiek formy.

Autopromocja

Urlopy wypoczynkowe. Ustalanie wymiaru, udzielanie i rozliczanie

Sprawdź

W praktyce przyjmuje się, iż pracownik powinien poinformować pracodawcę o żądaniu urlopu na tyle wcześnie, aby pracodawca miał możliwość zapewnienia zastępstwa pracownika, który korzysta z urlopu na żądanie. Składanie żądania w ostatniej chwili telefonicznie bądź nawet za pośrednictwem poczty elektronicznej w przypadku, której zgodnie z art. 61 § 1 K.c jako oświadczenie woli złożone jest skutecznie w momencie wpłynięcia wiadomości na serwer pracodawcy to w praktyce niemal oczywiste jest, iż pracodawca przeczyta wiadomość dopiero po terminie rozpoczęcia pracy przez pracownika, czego pracownicy są świadomi i mogą starać się wykorzystać w celu uzyskania milczącej zgody pracodawcy na urlop. Takie działanie jest powszechną praktyką w związku z faktem, iż wbrew obiegowej opinii pracodawca może nie udzielić urlopu na żądanie.

Mimo, iż zgodnie z art. 167² K.p. pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu na żądanie to jednak w dalszym ciągu, to pracodawca udziela urlopu. W takim wypadku postawienie pracodawcy w zasadzie przed faktem dokonanym bez możliwości podjęcia przez niego racjonalnej decyzji poprzez zażądanie urlopu formalnie w terminie (jednak w praktyce w czasie uniemożliwiającym jakiekolwiek działanie), należy uznać za naruszenie prawa podmiotowego, co w związku z brzmieniem art. 8 K.p. jest niedopuszczalne. W takim wypadku pracownik naraża się na nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, co może być uznane za przyczynę uzasadniającą zwolnienie.

Ponadto mimo, iż pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu na żądanie, w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, zgodnie z którym pracodawca w wyjątkowych przypadkach ma prawo nie udzielić pracownikowi urlopu na żądanie. Wynika to między innymi z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2008 roku (sygn. akt II PK 26/08), zgodnie z którym samo złożenie wniosku przez pracownika nie oznacza możliwości rozpoczęcia urlopu na żądanie. Konieczna jest decyzja pracodawcy, na którą pracownik powinien poczekać.

Autopromocja

Webinarium: Rozliczanie czasu pracy w praktyce: podróż służbowa, bankiet, szkolenie

Termin: 13 maja 2024 r.

Sprawdź

Zgoda pracodawcy

Oznacza to, iż aby rozpocząć urlop na żądanie pracownik musi otrzymać zgodę od pracodawcy. Jest jednak pewien wyjątek od przedstawionej reguły. W szczególnych przypadkach, gdy pracownik zgłasza swoje żądanie znacznie wcześniej, np. 2 dni przed dniem rozpoczęcia urlopu, w takim wypadku pracownik, który nie otrzymał żadnej odpowiedzi od pracodawcy mimo, iż dochował wszelkich formalności związanych ze zgłaszaniem żądania i posiada pewność, że pracodawca faktycznie zapoznał się z żądaniem może rozpocząć urlop bez jego udzielenia przez pracodawcę. Spowodowane jest to faktem, iż pracodawca faktycznie posiada obowiązek udzielenia urlopu na żądanie pracownikowi, który zgłasza taki wniosek. W takim wypadku brak odpowiedzi można potraktować, jako milczącą zgodę pracodawcy, który mimo istnienia obowiązku udzielenia urlopu stanowczo nie zaoponował przed jego udzieleniem. Takie stanowisko potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 roku sygn. akt II PK 197/04

O wyjątkowości możliwości nieudzielenia urlopu na żądanie pracownikowi przez pracodawcę świadczy także niebezpieczeństwo narażenia się przez pracodawcę na karę grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł, w wyniku popełnienia wykroczenia z art. 282 §1 pkt. 2 K.p., polegającego na nieudzieleniu pracownikowi urlopu wypoczynkowego. W przypadku bezzasadnego nie udzielenia urlopu na żądanie pracodawca wypełnia znamiona wskazanego wykroczenia.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.