Zasady zatrudniania w zadaniowym czasie pracy

Dla pracowników praca w zadaniowym systemie czasu pracy jest z reguły korzystna, ponieważ mogą oni wykonywać pracę w elastycznym rozkładzie czasu pracy.

Kto może pracować w zadaniowym systemie czasu pracy

Zadaniowy czas pracy może zostać wprowadzony w 3 przypadkach:

• gdy uzasadnia to rodzaj pracy,
• gdy jest to uzasadnione organizacją pracy,
• gdy jest to uzasadnione miejscem wykonywania pracy.

Aby zastosować zadaniowy czas pracy, nie muszą być spełnione łącznie wszystkie wymienione wyżej warunki. Wystarczy, że spełniony zostanie tylko jeden ze wskazanych przypadków.

Zadaniowy czas pracy jest wprowadzany zwykle przy wykonywaniu pracy, w której nie jest konieczna stała obecność pracownika w zakładzie pracy i współdziałanie pracownika z pracodawcą oraz z innymi pracownikami. Wprowadzenie zadaniowego czasu pracy jest uzasadnione w takich przypadkach, w których nie można z góry określić czasu potrzebnego do wykonania zadań przez pracownika lub nie można precyzyjnie określić pory dnia, w której praca powinna być wykonana. Chodzi tu o takie stanowiska pracy, na których pracownicy wykonują pracę samodzielnie, bez konieczności konsultacji swojej pracy z innymi pracownikami. Samodzielność wykonywania pracy oznacza, że pracownik decyduje, kiedy w danej porze dnia oraz tygodnia wykona swoje zadania. Wynika to z faktu, że zadaniowy czas pracy dotyczy stanowisk pracy, na których efekty pracy są uzależnione od wielu czynników zewnętrznych, np. od warunków atmosferycznych czy kontaktów z kontrahentami.

Fakt, że w zadaniowym czasie pracy pracownik samodzielnie decyduje, kiedy ma wykonać zadanie, nie oznacza braku podporządkowania się pracodawcy i jego ewentualnym poleceniom w tym zakresie. Pracownik zawsze bowiem musi podporządkować się poleceniom pracodawcy, ponieważ takie podporządkowanie wynika z istoty stosunku pracy (art. 22 § 1 Kodeksu pracy).

---

Wprowadzenie zadaniowego czasy pracy jest możliwie na stanowiskach, na których nie jest konieczne lub jest niemożliwe dokładne określenie godzin pracy. W takim przypadku nie można kontrolować dokładnie czasu pracy, czyli ma to miejsce wówczas, gdy pracownik pracuje w terenie lub w domu.

Naruszeniem prawa jest wprowadzenie dla pracownika zadaniowego czasu pracy, jeśli wiadomo, że dane zadania nie mogą być wykonane w normalnym czasie pracy, tj. w czasie 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo. Taka sytuacja stanowi obejście zarówno przepisu dotyczącego zadaniowego czasu pracy, jak i przepisów o rekompensacie pracy w godzinach nadliczbowych.

WAŻNE!

Zadaniowy czas pracy nie może zostać wprowadzony, jeżeli w góry wiadomo, że pracownik nie będzie mógł wykonać powierzonych zadań w normalnym czasie pracy.

Aby wprowadzić zadaniowy czas pracy, nie wystarczy samo nazwanie systemu czasu pracy pracownika zadaniowym czasem pracy. Wprowadzenie takiego systemu musi bowiem nastąpić przez określenie zadań pracownika np. w umowie o pracę, przy czym chodzi tu nie tylko o zadanie realizowane w danym momencie, ale również o takie, które może zostać zrealizowane w przyszłości.

Pracodawca zapisał w umowie o pracę, że wymiar czasu pracy dla pracownika pracującego w systemie zadaniowego czasu pracy zależy od uzyskania określonej wartości sprzedaży produktów oferowanych przez firmę. Taki zapis jest niezgodny z prawem. Zadaniowy czas pracy nie może być stosowany z innych powodów niż wskazane w Kodeksie pracy. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 15 listopada 2006 r. (I PK 117/06, OSNP 2007/21–22/310), nie jest dopuszczalne w ramach zadaniowego czasu pracy wskazanie osiągnięcia określonego rezultatu ekonomicznego, np. wartości sprzedaży, jako podstawy wymiaru czasu pracy, ponieważ oznaczałoby to przeniesienie na pracownika ryzyka działalności gospodarczej.

Możliwość ustanowienia zadaniowego czasu pracy istnieje wówczas, gdy czynności wykonywane przez pracownika mają charakter skonkretyzowany, zamknięty i powtarzający się, co podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 5 lutego 2008 r. (II PK 148/07, OSNP 2009/7–8/93). Oznacza to, że jeżeli pracownik wykonuje codziennie, w określonym przez pracodawcę czasie polecenia swego przełożonego, to bez względu na stosowaną nazwę nie można przyjąć, aby jego czas pracy określały zadania (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 1999 r., I PKN 181/99, OSNP 2000/22/810).

Porozumienie o wprowadzeniu zadaniowego czasu pracy

Przepisy wymagają, aby pracodawca przed wprowadzeniem zadaniowego czasu pracy porozumiał się z pracownikiem co do czasu niezbędnego do wykonania powierzonych mu zadań.

Powstaje w związku z tym pytanie, czy to porozumienie oznacza konieczność uzyskania zgody pracownika czy tylko jego stanowiska w tej sprawie. W wyroku 5 lutego 2008 r. (II PK 148/07, OSNP 2009/7–8/93) Sąd Najwyższy orzekł, że wynikające z art. 140 k.p. wymaganie „porozumienia” z pracownikiem nie oznacza uzgodnienia, lecz konsultację. Brak takiego porozumienia nie powoduje nieskuteczności ustanowienia zadaniowego systemu czasu pracy, ale w razie sporu rodzi po stronie pracodawcy obowiązek wykazania, że powierzone pracownikowi zadania były możliwe do wykonania w granicach norm czasu pracy określonych w art. 129 k.p.

WAŻNE!

Porozumienie z pracownikiem o wprowadzeniu zadaniowego czasu pracy ma charakter niewiążącej konsultacji.

W konsekwencji należy przyjąć, że pracodawca musi skonsultować zamiar wprowadzenia zadaniowego czasu pracy z pracownikiem, ale zgoda pracownika nie jest wymagana dla skuteczności zastosowania takiego systemu czasu pracy. W praktyce niespełnienie wymogu konsultacji z pracownikiem zamiaru wprowadzenia zadaniowego czasu pracy oraz zastosowanie tego systemu wbrew opinii pracownika nie oznacza nieskuteczności wprowadzenia zadaniowego czasu pracy. W razie sporu to pracodawca będzie musiał wykazać, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do wykonania w normalnym wymiarze czasu pracy.

Przepisy nie przewidują żadnej formy, w jakiej powinno być dokonane wskazane porozumienie. Do celów dowodowych można te ustalenia sporządzić w formie pisemnej, na wypadek ewentualnego sporu z pracownikiem.

---

Sposoby wprowadzania zadaniowego czasu pracy

Zadaniowy system czasu pracy może być wprowadzony przez pracodawcę dla jednego pracownika lub grupy albo grup pracowników.

Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy (art. 150 § 1 Kodeksu pracy). Powyższe sposoby dotyczą także wprowadzania zadaniowego czasu pracy.

Najprostszą formą wprowadzenia zadaniowego czasu pracy jest obwieszczenie pracodawcy. Do wejścia w życie obwieszczenia stosuje się przepis dotyczący wejścia w życie regulaminu pracy (art. 150 § 4 Kodeksu pracy), co oznacza, że obwieszczenie wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy, np. przez wywieszenie na tablicy ogłoszeń, poinformowanie pracowników e-mailem lub przez wewnętrzny firmowy system intranet. Obwieszczenie nie wymaga żadnych konsultacji ani uzgodnień z organizacją związkową lub przedstawicielami pracowników.

Kolejnym, dość łatwym sposobem wprowadzenia zadaniowego systemu czasu pracy jest jego wprowadzenie w regulaminie pracy. Postanowienia dotyczące zadaniowego czasu pracy zawarte w regulaminie pracy łatwiej jest bowiem zmienić niż postanowienia zawarte w układzie zbiorowym pracy. Regulamin pracy zawiera m.in. informacje dotyczące: organizacji pracy, terminu, miejsca, czasu i częstotliwości wypłaty wynagrodzenia, a także informacje dotyczące systemów i rozkładów czasu pracy oraz przyjętych okresów rozliczeniowych czasu pracy (art. 104¹ § 1 Kodeksu pracy).

Regulamin pracy ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową, jeżeli taka działa w zakładzie. Pracodawca wprowadza samodzielnie regulamin pracy, gdy:

• nie uzgodni treści regulaminu pracy z organizacją związkową w terminie przyjętym przez strony,
• u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa.

Regulamin pracy wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 104³ § 1 Kodeksu pracy).

Jeżeli zadaniowy system czasu pracy będzie dotyczył większej liczby pracowników, a u pracodawcy działają związki zawodowe, ten system czasu pracy może być wprowadzony w układzie zbiorowym pracy. Wprowadzenie układu zbiorowego wymaga dość skomplikowanej procedury, ponieważ do jego uchwalenia dochodzi w drodze rokowań ze związkami zawodowymi, a następnie układ podlega wpisowi do rejestru prowadzonego dla:

• układów ponadzakładowych przez ministra pracy,
• układów zakładowych przez właściwego okręgowego inspektora pracy.

Przepisy Kodeksu pracy nie przewidują umowy o pracę jako formy wprowadzania wobec pracownika zadaniowego systemu czasu pracy, ale taka forma jest także możliwa. Wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy do umowy o pracę jest mało praktykowane z uwagi na ewentualne późniejsze dokonywanie zmian w postanowieniach umowy. Jeśli zatem do umowy o pracę zostanie wpisany zadaniowy system czasu pracy i nastąpi konieczność późniejszej zmiany systemu czasu pracy, należy tego dokonać:

• na podstawie zmiany umowy z drodze porozumienia pracownika i pracodawcy,
• w drodze wypowiedzenia zmieniającego.

---

Czas pracy w systemie zadaniowym

Wymiar czasu pracy pracownika w systemie zadaniowym powinien być ustalony w taki sposób, aby pracownik mógł wykonać zadania w normach czasu pracy, czyli w 8 godzinach na dobę i przeciętnie w 40 godzinach tygodniowo w ramach przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Jednocześnie, w razie wątpliwości w tym zakresie, pracodawca ma obowiązek wykazać, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do wykonania w czasie pracy, który wynika z norm określonych w Kodeksie pracy, co podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 15 marca 2006 r. (II PK 165/05, OSNP 2007/5–6/69).

Jeśli zatem pracodawca wyznaczy pracownikowi zadania, których pracownik nie jest w stanie wykonać w normalnym czasie pracy, oznacza to wykonywanie pracy w czasie przekraczającym normy czasu pracy, a pracownik może domagać się zapłaty wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Aby sprawdzić, czy doszło do naruszenia przepisów o czasie pracy, a tym samym czy wystąpiła praca w godzinach nadliczbowych, należy przede wszystkim ustalić, czy pracownika rzeczywiście dotyczy zadaniowy czas pracy, a to oznacza sprawdzenie, czy zostały spełnione warunki wprowadzenia tego systemu czasu pracy. Następnie należy ustalić rozmiar powierzonych pracownikowi zadań oraz możliwość ich wykonania w ramach norm czasu pracy.

Firma zatrudniła pracownika na pół etatu w zadaniowym systemie czasu pracy. W przypadku ustalenia w umowie o pracę, że pracownik będzie pracował na 1/2 etatu, wymiar zadań musi być proporcjonalny do wymiaru etatu i możliwy do wykonania w czasie przypadającym na tę część etatu.

Niedopuszczalne jest podwyższenie stawki wynagrodzenia pracownikowi niepełnosprawnemu, zatrudnionemu w zadaniowym systemie czasu pracy, zamiast obniżenia wymiaru zadań w sposób pozwalający na ich wykonanie w obowiązującym go wymiarze czasu pracy, co podkreślił Sąd Najwyższy wyroku z 24 marca 2000 r. (I PKN 553/99, OSNP 2001/15/484).

W ramach zadaniowego czasu pracy pracodawca musi zagwarantować pracownikowi wykonującemu pracę w tym systemie minimalny nieprzerwany odpoczynek dobowy, tj. co najmniej 11 godzin czasu wolnego między zakończeniem pracy a jej rozpoczęciem (art. 132 Kodeksu pracy) oraz minimalny 35-godzinny nieprzerwany odpoczynek tygodniowy (art. 133 Kodeksu pracy). Pracodawca musi także przestrzegać przepisów o czasie pracy w niedziele i święta (art. 151^9-art. 151¹² Kodeksu pracy).

Urlop wypoczynkowy w zadaniowym czasie pracy

W przypadku pracowników pracujących w zadaniowym systemie czasu pracy urlop wypoczynkowy przysługuje na takich samych zasadach, jak dla innych pracowników. Udzielenie urlopu wypoczynkowego wiąże się w tym przypadku ze zmniejszeniem wymiaru zadań, które w danym miesiącu pracownik powinien wykonać.

Księgowa jest zatrudniona w firmie na pełny etat w zadaniowym systemie czasu pracy. Przysługuje jej 20 dni urlopu wypoczynkowego. W styczniu br. wykorzystała 2 dni urlopu. W tym przypadku pracodawca powinien odpisać z puli urlopowej pracownicy po 8 godzin za każdy dzień urlopu, ponieważ tyle wynosi jej dobowa norma czasu pracy. Ponadto w miesiącu, w którym księgowa wykorzystuje urlop wypoczynkowy, pracodawca powinien zmniejszyć pracownicy wymiar zadań do wykonania o czas, w którym korzystała z urlopu wypoczynkowego, czyli o 16 godzin.

Ewidencjonowanie godzin pracy

Zadaniowy czas pracy polega na rozliczaniu pracownika z realizacji powierzonych mu zadań. Pracownik sam decyduje, w jakim czasie w dobie i w tygodniu wykona powierzone zadanie. Podlega to sprawdzeniu przez pracodawcę terminu wykonania powierzonego zadania. Z tego względu wobec pracowników objętych zadaniowym czasem pracy nie ewidencjonuje się godzin pracy (art. 149 § 2 Kodeksu pracy).

Pracodawca jest jednak zobowiązany zawsze prowadzić ewidencję czasu pracy takich pracowników, obejmującą m.in. okresy urlopów wypoczynkowych, urlopów bezpłatnych, okresy niezdolności do pracy z powodu choroby itp.

---

Zadaniowy czas pracy kierowców

W stosunku do kierowców obowiązują szczególne przepisy dotyczące zadaniowego czasu pracy. Do kierowców wykonujących przewóz drogowy może być stosowany zadaniowy czas pracy w przypadkach uzasadnionych rodzajem wykonywanych przewozów lub ich szczególną organizacją.

W tym systemie zadania przewozowe ustala pracodawca w takim wymiarze, aby mogły być wykonane w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w ramach 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż 4 miesiące, oraz przy zachowaniu przepisów dotyczących przerw przeznaczonych na odpoczynek i okresów odpoczynku (art. 17 ustawy o czasie pracy kierowców). Rozkład czasu pracy w okresie wykonywania danego zadania przewozowego ustala kierowca.

Wady i zalety stosowania zadaniowego czasu pracy

Zadaniowy czas pracy ma swoje plusy i minusy. Jeżeli jednak ze względu na specyfikę zakładu możliwe jest jego wprowadzenie, to warto się na to zdecydować.

Wady i zalety stosowania zadaniowego czasu pracy dla pracodawców

Zalety systemu zadaniowego

Wady systemu zadaniowego

● możliwość pracy w elastycznym rozkładzie czasu pracy, ● możliwość wykonywania pracy niezależnie od normalnego czasu funkcjonowania zakładu pracy, ● brak konieczności określenia godzin rozpoczynania i zakończenia pracy, ● możliwość swobodnego wyboru miejsca wykonania pracy (firma, mieszkanie pracownika, inne miejsce), ● brak ewidencji godzin pracy pracownika.

● brak pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w określonych dniach i godzinach, ● brak możliwości konsultowania się pracownika podczas pracy ze współpracownikami oraz z pracodawcą z uwagi na rozliczanie realizacji zadania, ● możliwość swobodnego decydowania przez pracownika o porze dnia i tygodnia wykonania pracy, ● ograniczone możliwości stosowania zadaniowego czasu pracy (nie może być wprowadzony wszędzie tam, gdzie jest wymagana ścisła współpraca pracownika z pracodawcą i innymi pracownikami oraz w przypadku pracowników świadczących pracę w jednym miejscu i czasie pod kierownictwem pracodawcy), ● wykonywanie zadań realizowanych w ramach zdaniowego czasu pracy jest często uzależnione od warunków zewnętrznych, np. od warunków atmosferycznych, czy osób trzecich (kontrahentów).

Podstawa prawna:

• art. 22 § 1, art. 104¹ § 1, art. 104², art. 104³, art. 129, art. 132, art. 133, art. 140, art. 149 § 2, art. 150, art. 151⁹–151¹², art. 241¹¹ Kodeksu pracy,
• art. 17 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. Nr 92, poz. 879 ze zm.).