Fundusz socjalny po przejściu zakładu pracy na innego pracodawcę

W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy (art. 23¹ § 1 k.p.). Nie dotyczy to tylko tych pracowników, którzy świadczą pracę na innej podstawie niż umowa o pracę (np. na podstawie powołania lub mianowania). Wówczas osoba przejmująca zakład nie wchodzi z mocy prawa w dotychczasowe stosunki pracy, lecz jest zobowiązana zaproponować im nowe warunki pracy i płacy. Oznacza to, że zasadniczo w razie zmiany pracodawcy na podstawie art. 23¹ § 1 k.p. następuje przejęcie przez nowego pracodawcę wszystkich, zarówno majątkowych, jak i niemajątkowych praw oraz obowiązków wynikających z istniejących stosunków pracy. Ponadto w razie przejęcia zakładu nowy pracodawca ponosi odpowiedzialność za zobowiązania wynikające ze stosunków pracy powstałych przed przejęciem przez niego zakładu pracy (por. uzasadnienie uchwały SN z 7 lipca 2000 r., III ZP 16/00).

Czy można przyznawać świadczenia socjalne bez zgody związków zawodowych >>

Nowego pracodawcę wiążą także wszelkie warunki pracy wynikające z dotychczas obowiązujących w przejmowanym zakładzie porozumień płacowych, układów zbiorowych pracy oraz regulaminów, gdyż uprawnienia wynikające z dotychczasowych układów zbiorowych lub porozumień płacowych po przejęciu zakładu pracy stają się treścią umowy o pracę danego pracownika (wyrok SN z 21 września 1995 r., I PRN 60/95).

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Trzeba zaznaczyć, że środki należące do zakładowego funduszu świadczeń socjalnych stanowią element majątku pracodawcy. Jednakże dysponowanie środkami tego funduszu przez pracodawcę podlega znacznemu ograniczeniu w interesie pracowników zakładu pracy tworzącego fundusz. Ponadto środki tego funduszu lokowane są na odrębnym rachunku bankowym pracodawcy. Skutki przejęcia zakładu pracy lub jego części dla środków zgromadzonych w zakładowym funduszu świadczeń socjalnych określa art. 7 ust. 3–3d ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (zwanej dalej ustawą o zfśs). Przepisy te przewidują, że w razie przejścia zakładu pracy w trybie art. 23¹ k.p. na pracodawcę zobowiązanego do tworzenia funduszu świadczeń socjalnych (czyli zatrudniającego co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, a w jednostce budżetowej bez względu na ich liczbę – art. 3 ust. 1–2), jego fundusz przejmuje środki pieniężne, należności i zobowiązania funduszu pracodawcy przekazującego. A zatem w takim przypadku do funduszu socjalnego nowego pracodawcy wchodzą środki, wierzytelności oraz zobowiązania składające się na fundusz socjalny dotychczasowego pracodawcy. Następuje tu więc przejęcie całego funduszu socjalnego przejmowanego zakładu pracy przez nowego pracodawcę. Natomiast w razie przejścia zakładu na pracodawcę, który nie jest zobowiązany do tworzenia funduszu, pracodawca ten przejmuje środki, należności i zobowiązania funduszu pracodawcy przekazującego. Środki te powinny być przez nowego pracodawcę gromadzone na odrębnym rachunku bankowym lub wydzielonym subkoncie. Nadwyżka przejętych aktywów nie jest przy tym traktowana jako przychód tego pracodawcy. Istotne jest także, że nadwyżka ta może być wydatkowana przez pracodawcę tylko na takich samych zasadach jak środki z funduszu, co określa art. 8 ustawy o zfśs. Przy czym zasady wydatkowania tych środków nowy pracodawca powinien określić w regulaminie (art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs). Ponadto nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca i zakładowa organizacja związkowa (lub przedstawiciel pracowników) zadecydowali o dalszym stosowaniu regulaminu wydatkowania środków z funduszu socjalnego, który obowiązywał u poprzedniego pracodawcy.

W razie przejęcia części zakładu

W razie przejścia tylko części zakładu pracy w trybie art. 23¹ k.p. na pracodawcę zobowiązanego do tworzenia funduszu, fundusz pracodawcy przejmującego zwiększa się, w części przypadającej na liczbę przejmowanych pracowników, o równowartość środków pieniężnych funduszu pracodawcy przekazującego (skorygowanych odpowiednio o należności i zobowiązania tego funduszu, według stanu na ostatni dzień miesiąca, w którym następuje przejście). Nowy i dotychczasowy pracodawca powinni w porozumieniu określić zasady podziału środków pieniężnych będących równowartością odpisu podstawowego, obciążającego koszty pracodawcy przekazującego, który dotyczy roku, w którym następuje przejście części zakładu pracy. Przy czym przekazanie środków pieniężnych w razie przejęcia części zakładu pracy powinno nastąpić w terminie 30 dni od daty przejścia części zakładu pracy, chyba że porozumienie między pracodawcami stanowi inaczej.

Można wystąpić do sądu

W razie gdyby dotychczasowy pracodawca uchylał się od przekazania środków pieniężnych nowemu pracodawcy, ten ostatni może wystąpić z żądaniem do sądu o zasądzenie należnych mu kwot. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 22 lutego 2008 r., stwierdzając, że w razie przejścia części zakładu pracy na podstawie art. 23¹ § 1 k.p. na pracodawcę zobowiązanego do tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, pracodawcy przejmującemu służy wobec pracodawcy przekazującego roszczenie o wypłatę środków pieniężnych zgromadzonych na tym funduszu w wysokości określonej w art. 7 ust. 3b ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (V CSK 437/07). A zatem to roszczenie jest środkiem służącym do wyegzekwowania obowiązku obciążającego byłego pracodawcę, a wynikającego wprost z w art. 7 ust. 3b ww. ustawy.

Błędy pracodawców w przyznawaniu świadczeń z zfśs >>

Przykład

Wskutek sprzedaży jednego z oddziałów przedsiębiorstwa X nastąpiło przejęcie przez spółkę Y części tego przedsiębiorstwa i zatrudnionych tam pracowników. Powołana przez strony komisja ustaliła, że przedsiębiorstwo X ma przekazać spółce Y kwotę 24 000 zł stanowiącą środki funduszu socjalnego działającego w tym przedsiębiorstwie. Opracowano porozumienie, na podstawie którego miało nastąpić przekazanie tych środków. Jednak przedsiębiorstwo X odmówiło jego podpisania, twierdząc, że ma niespłacone wierzytelności wobec spółki Y. Spółka Y wniosła wówczas pozew przeciwko przedsiębiorstwu X o zapłatę kwoty 24 000 zł. Sąd uwzględnił to roszczenie i zasądził od przedsiębiorstwa X dochodzoną kwotę.

Podstawa prawna:

• art. 23¹ Kodeksu pracy,
• art. 7 ust. 3–3d ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.).

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 21 września 1995 r. (I PRN 60/95, OSNP 1996/7/100),
• wyrok SN z 22 lutego 2008 r. (V CSK 437/07, niepubl.),
• uchwała SN z 7 lipca 2000 r. (III ZP 16/00, OSP 2001/7–8/100).