Pracownik urzędu państwowego – to pracownik zatrudniony w najwyższych organach państwowych:
- Kancelarii: Sejmu, Senatu, Prezydenta,
- Sądzie Najwyższym, Biurze: Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,
- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa,
- Krajowym Biurze Wyborczym,
- regionalnej izbie obrachunkowej,
- Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Przepisy o pracownikach urzędów państwowych znajdują też zastosowanie wobec pracowników zatrudnionych w:
- Kancelarii Premiera,
- urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędach centralnych organów administracji rządowej,
- urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej,
- Rządowym Centrum Legislacji,
- komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży,
- Biurze Nasiennictwa Leśnego,
wobec których nie mają zastosowania przepisy ustawy o służbie cywilnej.
Warunkiem zatrudnienia na stanowisku urzędnika państwowego jest odbycie aplikacji administracyjnej. Ponadto urzędnikiem państwowym może być osoba, która:
- jest obywatelem polskim,
- ukończyła 18 lat życia i ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,
- jest nieskazitelnego charakteru,
- ma odpowiednie wykształcenie,
- posiada stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stanowisku.
Aplikacja administracyjna ma na celu teoretyczne i praktyczne przygotowanie pracownika podejmującego po raz pierwszy pracę w urzędzie państwowym do należytego wykonywania obowiązków urzędnika państwowego. Trwa 12 miesięcy i kończy się oceną kwalifikacyjną. Kierownik urzędu może zaliczyć na poczet aplikacji uprzednie zatrudnienie aplikanta i skrócić mu okres aplikacji do 6 miesięcy. Aplikant, który otrzymał pozytywną ocenę kwalifikacyjną, powinien być zatrudniony na stanowisku, do którego został przygotowany w toku aplikacji.
Kierownik urzędu może też skierować urzędnika mającego wykształcenie prawnicze do odbycia aplikacji legislacyjnej.
Urzędnik państwowy mianowany podlega okresowym ocenom kwalifikacyjnym. Oceny dokonuje kierownik urzędu, w którym urzędnik jest zatrudniony.