Zapewne wielu pracowników, tak jak ma to miejsce w poszczególnych pragmatykach pracowniczych (i specyficznie uregulowanych zawodach odrębnymi ustawami), chciałoby mieć 100% płatny, dodatkowy urlop wypoczynkowy za staż w wymiarze do 13 dni rocznie. Kto ma zatem do niego prawo i w jakich okolicznościach może korzystać z dodatkowych urlopów?
- 100% płatny, dodatkowy urlop wypoczynkowy za staż w wymiarze do 13 dni rocznie (również w 2026 r.). Kto ma do niego prawo?
- Standardowy urlop wypoczynkowy + dodatkowy urlop za staż i służbę w trudnych warunkach
Praca czy dosłownie służba w Służbie Więziennej wiąże się z dużym obciążeniem psychicznym i fizycznym. Ustawodawca, dostrzegając specyfikę tej formacji, przewidział mechanizm rekompensujący trudy służby – płatny dodatkowy urlop wypoczynkowy. Funkcjonariusze mogą zyskać nawet do 13 dni wolnego w roku. Od czego zależy wymiar tego urlopu? Czy dni wolne z różnych tytułów się sumują? Poniżej wyjaśniamy szczegóły regulacji prawnej.
100% płatny, dodatkowy urlop wypoczynkowy za staż w wymiarze do 13 dni rocznie (również w 2026 r.). Kto ma do niego prawo?
Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. z 2025 r. poz. 179, 240, 718, 820) reguluje w przepisie art. 141 urlop dodatkowy. Przepis uszczegóławiaj, że: funkcjonariuszowi przysługuje płatny dodatkowy urlop wypoczynkowy, zwany dalej ,,urlopem dodatkowym'', w wymiarze do 13 dni rocznie, z tytułu pełnienia służby w warunkach szkodliwych dla zdrowia albo szczególnie uciążliwych, a także z tytułu osiągnięcia przez funkcjonariusza stażu służby.
Urlop dodatkowy przysługujący funkcjonariuszowi z tytułu pełnienia służby w warunkach szkodliwych dla zdrowia albo szczególnie uciążliwych wynosi:
- 12 dni w roku - dla funkcjonariusza pełniącego służbę w stałym wypełnianiu zadań w zakresie bezpośredniej ochrony i opieki nad osadzonymi w: a) oddziale przeciwgruźliczym szpitali ogólnych, b) laboratorium wykonującym analizy i badania dla oddziałów wymienionych w lit. a;
- 5 dni w roku - dla funkcjonariusza pełniącego służbę w stałym wypełnianiu zadań w zakresie bezpośredniej ochrony i opieki nad osadzonymi w oddziale dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu karnego lub aresztu śledczego oraz dla funkcjonariuszy pełniących służbę w oddziałach terapeutycznych dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo.
Urlop dodatkowy przysługujący funkcjonariuszowi z tytułu stażu służby wynosi:
- 5 dni - dla funkcjonariusza, który pełni służbę co najmniej przez 10 lat;
- 9 dni - dla funkcjonariusza, który pełni służbę co najmniej przez 15 lat;
- 13 dni - dla funkcjonariusza, który pełni służbę co najmniej przez 20 lat.
W razie zbiegu uprawnień do urlopów dodatkowych z różnych tytułów funkcjonariuszowi przysługuje jeden urlop dodatkowy w wymiarze korzystniejszym. Co ciekawe w ustawie trudno doszukać się pojęcia służby w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub szczególnie uciążliwych, natomiast jak podkreślają naukowcy: "należy przyjąć, że jest to wykonywanie czynności służbowych w okolicznościach istotnie wpływających na zdrowie (np. w dużym stresie). Celem regulacji dotyczącej urlopu dodatkowego jest, z jednej strony, zrekompensowanie tych trudnych warunków służby już wypełnionej oraz z drugiej strony, zmniejszenie czasu wykonywania tych obowiązków służbowych w przyszłości. (...) Brak możliwości zsumowania podstaw udzielenia urlopu. W przypadku, gdy funkcjonariuszowi przysługuje równocześnie urlop dodatkowy z tytułu służby w warunkach szkodliwych dla zdrowia albo szczególnie uciążliwych oraz z tytułu stażu służby nie można dokonać zsumowania tych podstaw i udzielić funkcjonariuszowi kumulatywnego urlopu dodatkowego. W tej sytuacji należy wybrać jedną podstawę do udzielenia urlopu dodatkowego, z której wynika korzystniejsza regulacja wymiaru tego urlopu.", zob. P. Szustakiewicz (red.), Ustawa o Służbie Więziennej. Komentarz, wyd. 1, 2025.
Standardowy urlop wypoczynkowy + dodatkowy urlop za staż i służbę w trudnych warunkach
Warto zaznaczyć, że taki dodatkowy urlop jest to świadczenie odrębne od standardowego urlopu wypoczynkowego (przyznawanego na podstawie art. 138 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej - Funkcjonariuszowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni.). Jego celem jest zrekompensowanie funkcjonariuszowi trudnych warunków, w jakich wykonywał obowiązki, a także ograniczenie czasu ekspozycji na czynniki szkodliwe i stres, wypalenie zawodowe, możliwe sytuacje zagrażające życiu czy zdrowiu.
Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. z 2025 r. poz. 179, 240, 718, 820)
Podsumowując, 12 dni urlopu z tytułu szkodliwych warunków przysługuje on funkcjonariuszom, którzy stale wypełniają zadania w zakresie bezpośredniej ochrony i opieki nad osadzonymi w specyficznych miejscach, gdzie występuje zagrożenie biologiczne: w oddziałach przeciwgruźliczych szpitali ogólnych, w laboratoriach wykonujących analizy i badania dla wyżej wymienionych oddziałów. Niższy, pięciodniowy wymiar urlopu przewidziano dla funkcjonariuszy pracujących z osadzonymi o specyficznym profilu zachowania lub zdrowia psychicznego. Dotyczy to stałego wypełniania zadań w zakresie bezpośredniej ochrony i opieki nad osadzonymi: w oddziałach dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne: w oddziałach dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu karnego lub aresztu śledczego: w oddziałach terapeutycznych dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo. Druga sprawa to urlop za staż służby: im dłużej służysz, tym więcej odpoczywasz. Zatem drugim kryterium przyznawania dodatkowych dni wolnych jest staż służby. Jest to forma nagrody za wieloletnie oddanie formacji. Wymiar urlopu rośnie progowo wraz z liczbą przepracowanych lat. Kluczową kwestią, o której muszą pamiętać funkcjonariusze, jest zasada dotycząca zbiegu uprawnień. Często zdarza się, że funkcjonariusz spełnia oba kryteria jednocześnie – np. ma 15 lat stażu i pracuje na oddziale dla osadzonych niebezpiecznych. W takiej sytuacji nie można sumować dni wolnych. Zatem w razie zbiegu uprawnień funkcjonariuszowi przysługuje jeden urlop dodatkowy w wymiarze korzystniejszym. Dodatkowy urlop jest istotnym elementem systemu wynagradzania niematerialnego. Daje poczucie, że trudne warunki pracy są doceniane, co sprzyja zatrzymaniu doświadczonych funkcjonariuszy w służbie.