Miliony Polaków mają w ZUS specjalne konto, o którym często nie wiedzą. Gromadzą się na nim pieniądze, które można dziedziczyć, a w przypadku rozwodu czy podziału majątku – dzielić. Co więcej, decyzja dotycząca tych środków nie jest ostateczna. Sprawdź, czym jest subkonto w ZUS i dlaczego powinieneś się nim zainteresować już teraz.
- Czym właściwie jest subkonto w ZUS?
- Kto dokładnie posiada subkonto w ZUS?
- Okienko transferowe – możesz zmienić decyzję
- Ile pieniędzy trafia na Twoje subkonto?
- Co się dzieje z subkontem przy rozwodzie?
- Subkonto po śmierci – jak wygląda dziedziczenie?
- Jak złożyć wniosek o środki z subkonta?
- Nie potrzebujesz pośredników
- Dlaczego warto wskazać osoby uprawnione?
- Co dzieje się z subkontem na emeryturze?
- Wypłata gwarantowana – ochrona dla bliskich emeryta
Czym właściwie jest subkonto w ZUS?
Kiedy podejmujesz pierwszą pracę, ZUS zakłada Ci indywidualne konto. To na nim ewidencjonowane są Twoje składki emerytalne. Od 1 maja 2011 roku w ramach tego konta funkcjonuje również subkonto – dodatkowy „schowek" na część Twoich składek emerytalnych. Początkowo subkonto mogli mieć tylko członkowie otwartych funduszy emerytalnych (OFE). Sytuacja zmieniła się w 2014 roku. Od tego momentu osoby wchodzące na rynek pracy mogą same zdecydować, czy chcą przystąpić do OFE, czy wolą, by całość ich składek trafiała na subkonto w ZUS.
Jeśli w ciągu 4 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy nie podpiszesz umowy z żadnym OFE, Twoje składki automatycznie będą zapisywane wyłącznie na subkoncie w ZUS. Nie musisz więc być członkiem OFE, żeby mieć subkonto. To ważna zmiana w stosunku do pierwotnych zasad.
Kto dokładnie posiada subkonto w ZUS?
Nie każdy ubezpieczony ma subkonto. Zasady są ściśle określone i zależą od daty urodzenia. ZUS prowadzi subkonto dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, ale przed 1 stycznia 1969 roku – pod warunkiem, że są one członkami OFE. Natomiast dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 roku subkonto istnieje niezależnie od tego, czy należą do OFE, czy nie.
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku nie mogą być członkami OFE, a co za tym idzie – nie mają również subkonta w ZUS.
Okienko transferowe – możesz zmienić decyzję
Wiele osób nie wie, że wybór między ZUS a OFE nie jest decyzją na całe życie. System przewiduje tzw. okienka transferowe, podczas których można zmienić zdanie.
Najbliższe okienko transferowe zaplanowane jest dopiero od 1 kwietnia do 31 lipca 2028 roku. W tym czasie każda osoba ubezpieczona może ponownie zdecydować, czy chce całą składkę emerytalną pozostawić w ZUS, czy woli, by część składki trafiała do OFE. To szczególnie ważna informacja dla tych, którzy kilka lat temu podjęli decyzję, której dziś by nie powtórzyli. System daje drugą szansę na przemyślenie strategii emerytalnej.
Ile pieniędzy trafia na Twoje subkonto?
Wysokość składki zapisywanej na subkoncie zależy od tego, czy jesteś członkiem OFE i jaką podjąłeś decyzję dotyczącą przekazywania składek. Jeśli nie przystąpiłeś do OFE lub jesteś jego członkiem, ale zdecydowałeś, że składka ma trafiać wyłącznie na subkonto w ZUS – na subkonto trafia 7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne.
Jeśli natomiast jesteś członkiem OFE i wybrałeś opcję przekazywania części składki do funduszu – na subkonto trafia 4,38% podstawy wymiaru składki, a pozostałe 2,92% wędruje do OFE. Subkonto stanowi część tak zwanego II filaru systemu emerytalnego. To środki, które mają wpływ na wysokość Twojej przyszłej emerytury.
Co się dzieje z subkontem przy rozwodzie?
Środki zgromadzone na subkoncie podlegają podziałowi w kilku sytuacjach życiowych. Różni to subkonto od zwykłego konta w ZUS, gdzie takich podziałów nie ma. Podział środków następuje w przypadku:
- rozwodu,
- unieważnienia małżeństwa,
- ustania wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa,
- w przypadku umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej między posiadaczem subkonta a współmałżonkiem.
Jak to wygląda w praktyce? Środki przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego są przekazywane w ramach wypłaty transferowej na jego subkonto. ZUS nie wypłaca gotówki. Wysokość wypłaty zależy od treści dokumentów sądowych dotyczących podziału majątku.
Subkonto po śmierci – jak wygląda dziedziczenie?
Środki z subkonta można dziedziczyć. To kolejna istotna różnica w porównaniu ze zwykłym kontem w ZUS. Jeśli osoba posiadająca subkonto zmarła i w chwili śmierci pozostawała w związku małżeńskim, współmałżonek otrzymuje połowę środków znajdujących się na subkoncie – w zakresie, w jakim stanowiły one przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Środki te są przekazywane w ramach wypłaty transferowej, nie w gotówce.
Pozostała część środków (albo całość, jeśli zmarły nie miał współmałżonka) trafia do osób wskazanych przez zmarłego (osoby uposażone). Jeśli takich osób nie wskazano, środki wchodzą w skład spadku i podlegają zwykłym zasadom dziedziczenia. Osoby uposażone można zmieniać według własnego wskazania.
Jak złożyć wniosek o środki z subkonta?
Procedura zależy od tego, czy osoba zmarła była członkiem OFE. Jeśli zmarły miał zarówno subkonto w ZUS, jak i rachunek w OFE, podział i wypłatę środków rozpoczyna OFE. Wniosek należy złożyć najpierw we właściwym OFE, nie w ZUS. OFE ma 14 dni na przesłanie do ZUS informacji o osobach, na rzecz których podzielił środki. ZUS dokonuje podziału środków z subkonta w ten sam sposób, w ciągu 3 miesięcy od otrzymania zawiadomienia z OFE.
Sytuacja wygląda inaczej, gdy zmarły nie był członkiem OFE lub wszystkie jego środki z OFE zostały już przekazane na subkonto w ramach tzw. suwaka bezpieczeństwa. Wtedy podział i wypłatę środków rozpoczyna ZUS.
W obu przypadkach osoba uprawniona musi złożyć wniosek na formularzu USS „Wniosek o transfer/wypłatę środków z subkonta osoby ubezpieczonej". ZUS nie może działać z urzędu – potrzebuje Twojego wniosku.
Co ważne, nie ma terminu na złożenie takiego wniosku! Można to zrobić w dowolnym momencie. Nie ma przedawnienia!
Nie potrzebujesz pośredników
ZUS wyraźnie informuje, że aby uzyskać środki z subkonta, nie trzeba korzystać z usług firm zewnętrznych. Wystarczy złożyć odpowiedni wniosek bezpośrednio do ZUS. Pomocy udzielają pracownicy sal obsługi klienta w placówkach ZUS oraz Centrum Kontaktu Klientów. Nie daj się nabrać firmom, które oferują „pomoc" w odzyskaniu środków za opłatą – możesz to zrobić sam, całkowicie bezpłatnie.
Dlaczego warto wskazać osoby uprawnione?
Osoby wchodzące na rynek pracy, które nie zawarły umowy z OFE, powinny złożyć do ZUS pisemne oświadczenie o stosunkach majątkowych istniejących między nimi a współmałżonkiem. Mogą również imiennie wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania środków po ich śmierci. Służy do tego wniosek UWU „Wskazanie/zmiana osób uprawnionych do otrzymania środków zgromadzonych na subkoncie ubezpieczonego". Jeśli tego nie zrobisz, w przypadku Twojej śmierci środki z subkonta wejdą w skład spadku i podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych lub testamentowemu. Oznacza to dłuższą procedurę i potencjalne komplikacje dla Twoich bliskich.
Osobą uprawnioną może być nie tylko członek rodziny, ale każda osoba fizyczna – na przykład przyjaciel. Możesz też w każdej chwili zmienić swoje wskazanie, np. dodać nowe osoby lub zmienić ich udział w środkach. Jeśli złożyłeś taką informację, ZUS po Twojej śmierci sam zawiadomi osoby uprawnione o możliwości złożenia wniosku o wypłatę środków. To znacznie przyspiesza cały proces.
Co dzieje się z subkontem na emeryturze?
Kiedy osiągniesz powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) i przejdziesz na emeryturę, środki zgromadzone na Twoim subkoncie zostaną uwzględnione w podstawie przyznanego Ci świadczenia emerytalnego. Innymi słowy – wpłyną na wysokość Twojej emerytury.
Inaczej wygląda sytuacja osób korzystających z emerytur wcześniejszych. W ich przypadku środki zgromadzone na rachunku w OFE i zapisane na subkoncie w ZUS przekazywane są na dochody budżetu państwa. Jest to warunek niezbędny do uzyskania tego rodzaju świadczeń.
Wypłata gwarantowana – ochrona dla bliskich emeryta
System przewiduje jeszcze jeden mechanizm zabezpieczający bliskich – wypłatę gwarantowaną. To jednorazowe świadczenie pieniężne wypłacane osobom uposażonym po śmierci emeryta, który nabył prawo do emerytury docelowej po osiągnięciu 65 lat i miał subkonto w ZUS.
Osoba wskazana przez emeryta jako uposażona nabywa prawo do wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta nastąpiła w ciągu 3 lat od miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono mu emeryturę. Jeśli emeryt nie wskazał żadnej osoby uposażonej, za uposażonego uznaje się współmałżonka – pod warunkiem że w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej. W pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.
Emeryt może w każdym czasie zmienić swoją dyspozycję i wskazać inne osoby uposażone. Jeśli jednak chce wskazać osoby spoza najbliższej rodziny (czyli inne niż dzieci, wnuki, rodzeństwo, małżonek, rodzice), musi uzyskać pisemną zgodę swojego współmałżonka. Dlatego tak ważne jest regularne aktualizowanie danych osób uposażonych – szczególnie po zmianach w sytuacji rodzinnej.
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.)
Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 930 ze zm.)
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.)